Tọa đàm Khoa học:“Giáo sư, Viện sỹ Hồ Tôn Trinh - Nhà văn hóa đất Thành Sen”

Sáng 27/9/2025, Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Hà Tĩnh phối hợp với Hội đồng họ Hồ tỉnh Hà Tĩnh tổ chức tọa đàm khoa học với chủ đề “Giáo sư - Viện sỹ Hồ Tôn Trinh - Nhà văn hóa đất Thành Sen”.

Tham dự Tọa đàm có các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu đến từ Viện Văn học, Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Cửu Long, Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh uỷ Hà Tĩnh, Sở VH- TT& DL Hà Tĩnh, Hội Khoa học LS Hà Tĩnh; Viện nghiên cứu và bảo tồn văn hoá, Bảo tàng Hà Tĩnh, UBND phường Thành Sen, Hội đồng họ Hồ Hà Tĩnh và con cháu của GS-VS Hồ Tôn Trinh; đại diện lãnh đạo các sở, ban ngành tỉnh Hà Tĩnh.

ThS. Hồ Việt Anh, Chủ tịch Hội đồng họ Hồ Hà Tĩnh tại buổi tọa đàm

Giáo sư, Viện sỹ Hồ Tôn Trinh sinh ngày 28/9/1920 tại Viêng Chăn- Lào, nguyên quán tại xã Đại Nài, huyện Thạch Hà, (nay thuộc phường Thành Sen và một phần thuộc phường Hà Huy Tập, tỉnh Hà Tĩnh). Gia đình ông thuộc dòng họ Hồ Văn, một dòng họ đã sinh cơ lập nghiệp trên vùng đất này từ khoảng hơn 600 năm về trước. Ông là một người có tinh thần yêu nước, ham học hỏi, tham gia cách mạng từ rất sớm. Năm 1945 ông đã cùng nhân dân địa phương tham gia khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở tỉnh lỵ Hà Tĩnh. Sau Cách mạng tháng Tám thành công, ông được bổ sung vào đội ngũ cán bộ cốt cán của địa phương. Từ năm 1945-1954, ông công tác tại Ủy ban hành chính huyện Thạch Hà, sau đó được bổ nhiệm làm Phó trưởng ban Tuyên huấn Tỉnh ủy Hà Tĩnh, Trưởng ty Tuyên truyền văn nghệ tỉnh Hà Tĩnh.

Vinh danh các cá nhân họ Hồ tiêu biểu tỉnh Hà Tĩnh

Tháng 7 năm 1954, ông được điều động ra Hà Nội công tác, làm việc tại Bộ Tuyên truyền, Văn phòng Văn xã  thuộc Phủ Thủ tướng, sau đó về Ban Văn giáo Trung ương (sau này gọi là Ban Tuyên Huấn Trung ương). Ông từng đảm nhận các chức vụ: Phó viện trưởng Viện Văn học, Viện trưởng Viện Văn học kiêm Tổng biên tập Tạp chí Văn học, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Văn học.  Ngoài ra, ông còn đảm nhận các chức vụ Phó Viện trưởng, Viện Khoa học Xã hội miền Nam, Ủy viên Ban thường trực Hội đồng Quốc gia chỉ đạo Biên soạn Từ điển bách khoa Việt Nam, Hội viên Hiệp hội Ký hiệu học Quốc tế, Phó chủ tịch Hiệp hội các Hội đồng Khoa học xã hội châu Á và Thái Bình Dương, Phó chủ tịch Uỷ ban Quốc gia UNESCO…

ThS.Nguyễn Trí Sơn, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Hà Tĩnh phát biểu

Xuất thân từ một cán bộ tuyên huấn, thông tin tuyên truyền lại thông thạo Pháp văn, Anh văn, ông thuộc lớp cán bộ khoa học xã hội đầu tiên đặt nền móng cho lĩnh vực lý luận, phê bình văn học Việt Nam. Ông còn là người đi tiên phong tìm tòi, nghiên cứu, ứng dụng các thành tựu hiện đại của lý luận văn học thế giới như ký hiệu học, thi pháp học, văn học so sánh, góp phần mở ra cánh cửa để bạn bè thế giới biết đến nhiều hơn về nền văn học, văn hoá Việt Nam, đem được những giá trị tinh hoa của văn học, văn hoá thế giới đến với con người Việt Nam. 

Năm 1979, ông vinh dự được bầu là Viện sĩ danh dự Viện Hàn lâm khoa học Hungary, lúc này danh hiệu Viện sĩ ở Việt Nam, nhất là trong lĩnh vực khoa học xã hội còn rất hiếm; năm 1982, ông được phong hàm Giáo sư; năm 1989, ông nhận Giải thưởng khoa học Rokefelen của Mỹ; năm 1996, ông vinh dự nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 1 cho cụm 5 công trình nghiên cứu lý luận và phê bình văn học. Ngoài những công trình nghiên cứu tiêu biểu trên, GS-VS Hồ Tôn Trinh còn có nhiều công trình nghiên cứu khác. Di sản khoa học của ông để lại sẽ mãi trường tồn với thời gian và sẽ còn phát huy tác dụng lâu dài trong sự phát triển của nền văn hóa Việt Nam.

ThS.Bùi Nhân Sâm, TUV, Phó trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Hà Tĩnh

Giáo sư Viện sĩ Hồ Tôn Trinh không chỉ là nhà lãnh đạo và quản lý xuất sắc, mà ông còn là một người thầy, một người thầy tận tâm tận lực trong việc đào tạo các thế hệ cán bộ nghiên cứu văn học và khoa học xã hội kế tiếp. Nhiều học trò do ông trực tiếp đào tạo, bồi dưỡng đã trở thành các nhà nghiên cứu lớn, các chuyên gia về văn học, văn hoá có tiếng sau này.

Các đại biểu trao đổi bên lề buổi Tọa đàm

GS-VS Hồ Tôn Trinh đã làm rạng danh truyền thống khoa bảng của quê hương Hà Tĩnh. Cuộc đời và sự nghiệp của ông thực sự tiêu biểu cho truyền thống cần cù, hiếu học, ý chí vươn lên mạnh mẽ của người dân xứ Nghệ. Những đức tính tốt đẹp và công lao đóng góp của ông cho nền văn học của nước nhà không chỉ để lại tấm gương sáng cho con cháu dòng họ noi theo, mà còn mãi mãi toả sáng trên mọi miền đất nước. Những đóng góp to lớn của Giáo sư Hồ Tôn Trinh đã được Nhà nước và cộng đồng quốc tế ghi nhận. Ông được trao tặng Huân chương Độc lập hạng Nhất; Huân chương Lao động hạng Nhất; Huân chương kháng chiến hạng Ba và hạng Nhất cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.

ThS.Võ Đình Thi, Trưởng phòng Quản lý văn hóa thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh

Tại buổi tọa đàm có 16 tham luận và ý kiến phát biểu của các chuyên gia, nhà nghiên cứu đã làm rõ hơn thảo luận về thân thế, sự nghiệp, những đóng góp của Giáo sư, Viện sỹ Hồ Tôn Trinh đối với sự phát triển văn học và văn hóa Việt Nam, cùng các nhân vật lịch sử dòng họ Hồ - Hà Tĩnh trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước; giải pháp bảo tồn và phát huy các giá trị di sản của dòng họ Hồ - Cồn Phượng và Giáo sư, Viện sỹ Hồ Tôn Trinh tại quê hương trong thời gian tới.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại buổi Tọa đàm

Các đại biểu cũng đã đề xuất với các cấp chính quyền và ngành chức năng tỉnh Hà Tĩnh xem xét các tiêu chí cơ bản theo quy định của Luật Di sản Văn hóa để có thể lập hồ sơ khoa học xếp hạng di tích nhà thờ dòng họ Hồ Cồn Phượng là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp tỉnh trong thời gian tới.

Xuân Lộc - Trọng Thắng