Liên hiệp hội Việt Nam: Thực trạng đa dạng sinh học, điều kiện cần thiết để phát triển bền vững hiện nay

Với hơn 3 tỷ người trên hành tinh phụ thuộc vào vùng biển và ven biển, trong khi đó hơn 1,6 tỷ người coi rừng và lâm sản gỗ là một nguồn sinh kế. Suy thoái môi trường sống và mất đa dạng sinh học sẽ đe dọa sự an sinh của hơn 1 tỷ người sống ở các khu vực khô cằn và bán khô cằn.

Nguồn internet

Tổng thư ký của Công ước Liên hợp quốc về đa dạng sinh học Braulio Ferreira di Soza Dias đã nói : "Đa dạng sinh học là một điều kiện cho hoạt động bình thường của hệ sinh thái mà con người phụ thuộc - không chỉ về mặt kinh tế, mà còn cả sức khỏe, an ninh lương thực, phòng chống thiên tai và bảo vệ nguồn gốc văn hóa của nhân loại", Ông nhấn mạnh rằng trong thế kỷ 21, việc bảo tồn, phục hồi và sử dụng bền vững đa dạng sinh học có thể giúp giải quyết nhiều vấn đề, bao gồm xóa đói giảm nghèo, chuyển sang sản xuất và tiêu thụ bền vững, cung cấp nước và giảm các mối đe dọa liên quan đến thiên tai và biến đổi khí hậu.

Tổ chức LHQ cho rằng cần phải xây dựng các chiến lược bảo vệ đa dạng sinh học để xóa đói giảm nghèo và tiến tới phát triển bền vững. Tổng Thư ký Liên hợp quốc ông Ban Ki-moon đã nóiđến mục tiêu phát triển bền vững và chương trình nghị sự sau năm 2015 là chủ động đảm bảo đa dạng sinh học một cách toàn diện và sửa đổi các phương pháp sử dụng đa dạng sinh học quốc gia, “Một chương trình khung bất kỳ  nào cho phát triển bền vững cần bao gồm việc tạo điều kiện bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học, phân phối lợi ích công bằng hơn và giảm ảnh hưởng của các yếu tố gây mất đa dạng sinh học”. “Kế hoạch chiến lược đa dạng sinh học toàn cầu cho giai đoạn 2011-2020 và các mục tiêu bổ sung để cung cấp một mô hình hữu ích mà các nước thành viên có thể sử dụng để nghiên cứu cách thực hiện chương trình phát triển bền vững sau năm 2015”.

Nguồn internet

Theo số liệu của các nhà khoa học, tốc độ mất các loài thực vật và động vật ngày nay cao gấp vài nghìn lần so với các quá trình tuyệt chủng tự nhiên. Theo tính toán của họ, mỗi năm từ 0,01% đến 0,1% tổng số loài biến mất - tức là, từ 200 đến 2000 nghìn loài. Vì vậy, nhiệm vụ của chúng ta đối với các thế hệ tương lai là làm sao để họ được hưởng những lợi ích đa dạng sinh học giống như chúng ta hiện nay. Xét cho cùng, đó là tương lai mà tất cả nhân loại trên thế giới đều mong muốn - cuộc sống hòa hợp với thiên nhiên. ”

1. Nhân loại đang tìm kiếm các giải pháp bảo tồn đa dạng sinh học.

Đa dạng sinh học, có tầm quan trọng to lớn đối với nhân loại, gần đây đã suy thoáivới  một tốc độ thảm khốc. Để đảo ngược xu hướng này, nhiều nỗ lực đang được thực hiện để thu hút sự chú ý của cộng đồng xã hội về vấn đề bảo tồn đa dạng sinh học, cũng như đưa ra các quyết sách quan trọng ở cấp quốc tế và quốc gia.
Thời gian vừa qua, chủ đề chính thế giới quan tâm nhất là vấn đề biến đổi khí hậu, thì trong năm 2010, sự quan tâm đến các vấn đề đa dạng sinh học được tăng cường một cách rõ rệt, đặc biệt là đã có nhiều sáng kiến quốc tế quan trọng và có nhiều diễn đàn quốc tế về vấn đề đa dạng sinh học.

1. Đa dạng sinh học: giá trị của nó là gì?

 Đa dạng sinh học đề cập đến sự đa dạng của tất cả các dạng sống - thực vật, động vật, vi sinh vật, gen cấu thành đa dạng sinh học và các hệ sinh thái gồm các thành phần riêng biệt. Hiện nay, đa dạng sinh học đang suy giảm do suy thoái môi trường sống, giảm số lượng quần thể cá thể và sự tuyệt chủng của các loài.Đa dạng sinh học có giá trị lớn đối với nhân loại và vô cùng có ý nghĩa về môi trường, di truyền, xã hội, kinh tế, khoa học, giáo dục, văn hóa, giải trí và thẩm mỹ.Tài nguyên sinh học đáp ứng nhu cầu về thực phẩm và quần áo, cũng như nhà cửa, thuốc men và đồ uống. Những món quà mà thiên nhiên ban tặng cho phép các ngành đa dạng nhất của nền kinh tế tồn tại, chẳng hạn như nông nghiệp, mỹ phẩm và dược phẩm, công nghiệp giấy, xây dựng và tái chế chất thải. Mất đa dạng sinh học sẽ đe dọa đến nguồn cung cấp thực phẩm, công nghiệp giải trí và du lịch, nguồn cung cấp gỗ, dược phẩm và năng lượng. Ngoài ra, sự suy giảm  đa dạng sinh học sẽ phá vỡ các chức năng sinh thái quan trọng nhất, do đó các điều kiện sống trên hành tinh có thể không còn phù hợp với con người nữa. Vì vậy, việc bảo tồn đa dạng của các sinh vật sống trên Trái Đất là một điều kiện cần thiết cho sự sống còn của con người và sự phát triển bền vững của nền văn minh. Do đó sự đóng góp công sức của các nước trên toàn thế giới để bảo tồn  đa dạng sinh học toàn cầu là cần thiết và  rất quan trọng.

2.  Thương mại và đa dạng sinh học

Trong hoạt động kinh tế của con người, thì thương mại là một yếu tố quan trọng tác động  đến đa dạng sinh học, bởi vì các thành phần tự nhiên được sử dụng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là các ngành công nghiệp mỹ phẩm, dược phẩm và nông nghiệp. Ngoài ra, sự gia tăng nhu cầu trong thị trường toàn cầu như gia tăng về gỗ, nông sản thì thường dẫn đến khai thác quá mức tài nguyên. Một tác động đáng kể đến đa dạng sinh học là thông qua việc cần thiết phát triển các tuyến giao thông và cơ sở hạ tầng cho sự phát triển thương mại đã ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến hệ sinh thái.Thương mại là một kênh rất quan trọng làm lan truyền các loài ngoại lai bất thường cho một lãnh thổ nhất định, mà ở đó có thể làm giảm đáng kể hoặc thậm chí tuyệt chủng các loài động vật và thực vật của địa phương đó, hoặc lây lan ký sinh trùng, bệnh tật gây thiệt hại đáng kể đến kinh tế của địa phương.

3. Tổ chức LHQ thực hiện các bước để cứu đa dạng sinh học

           Bảo tồn đa dạng sinh học từ lâu đã được công nhận là một vấn đề toàn cầu đòi hỏi phải có hành động chung. Về vấn đề này, Hội nghị thượng đỉnh Trái đất, được tổ chức vào năm 1992 tại Rio de Janeiro đã xây dựng Công ước về  Đa dạng Sinh học. Tham gia soạn thảo công ước này gồm có  193 quốc gia và vùng lãnh thổ, Công ước có hiệu lực vào tháng 12 năm 1993. Công ước quy định các biện pháp nhằm hạn chế các mối đe dọa đối với các dịch vụ đa dạng sinh học và hệ sinh thái.Những mối đe dọa đó xuất phát từ biến đổi khí hậu, đánh giá khoa học, phát triển các công cụ, khuyến khích và quy trình chuyển giao công nghệ,áp dụng các phương pháp tiên tiến và khai thác tài nguyên cúa các nhóm lợi ích, cộng đồng địa phương, của các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp..

Nguồn internet

Để thực hiện Công ước, nhiều hoạt động quy mô lớn đã được thực hiện ở cấp quốc tế và quốc gia. Tuy nhiên, sự suy thoái nhanh chóng đa dạng sinh học vẫn chưa được dừng lại. Đại hội đồng LHQ tuyên bố năm 2010 là năm đa dạng sinh học quốc tế. Trong suốt cả năm đã tiến hành các biện pháp tuyên truyền  phổ biến thông tin, thúc đẩy bảo vệ đa dạng sinh học và tăng cường các hành động để đạt được sự thay đổi một cách thực sự. Để ủng hộ  cho năm đa dạng sinh học quốc tế, Đại hội đồng Liên hợp quốc  đã tổ chức một phiên họp toàn thể vào năm 2010,trong phiên họp thứ 65 của Đại hội đồng có một cuộc họp cấp cao với sự tham gia của những người đứng đầu các quốc gia trên thế giới.Hội nghị bàn đến  mối liên hệ giữa đa dạng sinh học và nghèo đói, năm 2000, các nhà lãnh đạo thế giới đã thông qua Tuyên ngôn Thiên niên kỷ của LHQ, trong đó xác định mục tiêu phát triển cho thế kỷ 21 trong đó có tám lĩnh vực ưu tiên. Một trong những mục tiêu này là giảm tổn thất đa dạng sinh học.

4. Đa dạng sinh học: Trạng thái hiện tại

 Trong xuất bản lần thứ ba ấn phẩm “Triển vọng đa dạng sinh học toàn cầu” công bố vào tháng 5 năm 2010,  đã kết luận rằng các bên không thể đạt được mục tiêu đề ra trong năm 2002 là giảm đáng kể tỷ lệ mất đa dạng sinh học , tình trạng suy thoái đa dạng sinh học  tiếp tục xấu đi. Mười trong mười lăm chỉ tiêu chính do Liên hợp quốc đề ra  cho thấythực hiện có chiều  hướng không được thuân lợi. Nhiều loài có nguy cơ gần với giới hạn tuyệt chủng. Loài lưỡng cư có nguy cơ cao nhất; Tình trạng các loài san hô đang xấu đi với tốc độ nhanh nhất. Báo cáo đề xuất một chiến lược mới để giảm tốc độsuy thoái đa dạng sinh học và rút kinh nghiệm  từ những thất bại đã qua. Đặc biệt, cần thiết thay đổi hình thức tiêu thụ, giảm thiểu tác động của thương mại và thay đổi về dân số. Công ước tuyên bố rằng nếu cộng đồng thế giới màưu tiên chú ý đến đa dạng sinh học, thì sẽ dễ dàng hơn nhiều trong việc giải quyết các vấn đề về xóa đói giảm nghèo,tăng cường sức khoẻ của người dân, cải thiệnđiều kiện sống và tăng cường an ninh cho thế hệ hiện tại và tương lai.

5. Tổ chức thương mại quốc tế và bảo tồn đa dạng sinh học

          Vì thương mại hóa tác động rất lớn đến tình trạng đa dạng sinh học, nêncác tổ chức thương mại không thể đứng ngoài nỗ lực để giải quyết những vấn đề bảo tồn đa dạng sinh học. Do đó, trong một số hiệp định của Tổ chức Thương mại Thế giới có các điều khoản liên quan đến đa dạng sinh học như Hiệp định về Nông nghiệp và các hiệp định khác. Những vấn đề đa dạng sinh học cũng được xem xét trong vòng đàm phán giữa các nước. Đặc biệt, tuyên bố chung của Liên hợp quốc quy định mối quan hệ của Hiệp định bảo tồn đa dạng sinh học với Công ước Đa dạng sinh học trong bảo vệ kiến thức truyền thống và văn hóa dân gian. Ngoài ra, vòng đàm phán của Tổ chức Thương mại thế giới bao gồm các cuộc đàm phán về sự tương tác giữa các quy định hiện hành của WTO và các cam kết thương mại theo các thỏa thuận môi trường đa phương, trao đổi thông tin thường xuyên giữa Ban thư ký của Tổ chức môi trường đa phương và các ủy ban có liên quan của WTO. Ban Thư ký thường xuyên thông báo cho WTO về các quyết định của Hội nghị các Bên liên quan đến các hoạt động bảo tồn đa dạng sinh học của WTO.

 Hội nghị Phát triển và Thương mại của LHQ là hoạt động có liên quan tới đa dạng sinh học.

 Ví dụ, như đóng góp cho năm Đa dạng sinh học quốc tế đã tổ chức hội thảo dành cho đại diện cấp cao của chính phủ, các tổ chức quốc tế, ngành công nghiệp mỹ phẩm và

ngành thời trang vào ngày 20 – 21 tháng 1 năm 2010.
Một sự kiện quan trọng đã diễn ra tại Nagoya, Nhật Bản, đã tổ chức Hội nghị lần thứ 10 các Bên tham gia Công ước Đa dạng Sinh học từ 18 đến 29 tháng 10 năm 2010. 
 Một trong những vấn đề trọng tâm trong chương trình nghị sự là việc thông qua Kế hoạch chiến lược mới cho giai đoạn 2010-2020. Tài liệu này sẽ đảm bảogiải quyết tận gốc việc suy thoái đa dạng sinh học. Trong số các nội dung  chính của Kế hoạch chiến lược là sự gia tăng đáng kể hiệu quả sử dụng tài nguyên đất, năng lượng, nước ngọt và vật liệu; mở rộng diện tích và tăng cường bảo vệ các khu bảo tồn thiên nhiên, các loài và môi trường sống dễ bị tổn thương; phục hồi hệ sinh thái.

 Nhiều vấn đề lớn được đưa ra để chuẩn bị cho Hội nghị các bên tham gia hiệp ước lâu dài ở Nagoya về tiếp cận các nguồn gen, chia sẻ lợi ích từ việc sử dụng các nguồn gen, giúp đấu tranh sinh học có hiệu quả và tạo thêm nguồn tài chính để bảo tồn và sử dụng bền vữngđa dạng sinh học. Phần lớn nguồn tài chính  này sẽ  được chuyển đến các nước đang phát triển,nền kinh tế kém, nhưng giàu về đa dạng sinh học. Những cuộc đàm phán chuyên sâu đã và đang được tiến hành, sau 18 năm thực hiện Công ước Đa dạng sinh học đã đạt được những kết quả nhất địnhvà phát triển bền vững. Xây dựng các cơ chế tài chính sáng tạo cho bảo tồn đa dạng sinh học toàn cầu là một trong những ưu tiên hàng đầu của Liên hợp quốc, vì nó đòi hỏi phải cấp thiết tìm cơ chế bổ sung cho việc bảo tồn hệ thực vật và động vật.

Nguồn: Thông tin  «Thỏa thuân sinh thái», МЦТУР, Brooks Shaffer, Moving Toward Nagoya: The IYB, COP10 and next steps for Biodiversity”; UNDP thông cáo báo chí, «Triển vọng đa dạng sinh học toàn cầu», Tài liệu của UNDP, "Lý thuyết và thực hành bảo tồn đa dạng sinh học"

Nguyễn Văn Đàm