Hội thảo Khoa học: Hành cung Vũ Lâm thời Trần - Vai trò lịch sử, định hướng bảo tồn và đánh thức tiềm năng

Việc tiếp tục nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích lịch sử Vũ Lâm không chỉ góp phần làm rõ hơn lịch sử triều Trần mà còn mở ra nhiều cơ hội cho sự phát triển bền vững của vùng đất Hoa Lư - Tràng An trong hiện tại và tương lai.
Tổ chức Hội thảo khoa học “Hành cung Vũ Lâm thời Trần - Vai trò lịch sử và định hướng bảo tồn, phát huy giá trị”, được Viện Trần Nhân Tông (Đại học QGHN) kết hợp cùng UBND tỉnh Ninh Bình tổ chức ngày 27/02/2025 tại Ninh Bình với sự tham gia của nhiều nhà nghiên cứu đến từ trung ương và địa phương.

Chủ tịch đoàn Hội thảo khoa học Hành cung Vũ Lâm Thời Trần 

Sự kiện hội thảo đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc nhận diện tổng thể, khái quát đánh giá những giá trị về mặt lịch sử, dải văn hóa của Hành cung Vũ Lâm - di tích lịch sử có sứ mệnh đóng vai trò đặc biệt trong kháng chiến chống quân Nguyên - Mông cũng như trong suốt quá trình hình thành và phát triển Phật giáo Trúc Lâm rực rỡ đến tận ngày nay.
Vừa qua ngày 27/2, UBND tỉnh Ninh Bình phối hợp với Viện Trần Nhân Tông (Đại học Quốc gia Hà Nội) tổ chức Hội thảo “Hành cung Vũ Lâm thời Trần - Vai trò lịch sử và định hướng bảo tồn, phát huy giá trị”. Tổ chức Hội thảo nhằm kỷ niệm 1057 năm Nhà nước Đại Cồ Việt (968-2025) và 800 năm vương triều Trần thành lập (1226-2026).

PGS.TS Đoàn Minh Huấn - UVBCHTW Đảng, Bí thư tỉnh ủy Ninh Bình  

Đến dự hội nghị có PGS.TS Đoàn Minh Huấn, UVTW Đảng, Bí thư tỉnh uỷ Ninh Bình; Đồng chí Trần Song Tùng, Uỷ viên Ban thường vụ Đảng uỷ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh; PGS. TS Phạm Bảo Sơn, UV BTV Đảng uỷ, PGĐ ĐHQGHN; GS.TSKH Vũ Minh Giang, Chủ tịch HĐKH và Đào tạo - ĐHQGHN; Đồng chí Bùi Văn Mạnh, Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình; Chủ tịch Hội đồng họ Trần Việt Nam; Hoà thượng Thích Thanh Đạt - Uỷ viên thường trực Ban Trị sự TW Giáo hội Phật giáo Việt Nam; PGS.TS. Trung tướng Trần Đình Nhã, Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội, PGS.TS Trần Văn Luyện - Phó Chủ tịch Hội đồng họ Trần Việt Nam.

Đồng chí Trần Song Tùng, Uỷ viên Ban thường vụ Đảng uỷ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình 

Về đại diện phía tỉnh, ông Trần Song Tùng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình cho biết: “Ninh Bình được vua Đinh Tiên Hoàng chọn xây dựng kinh đô ở thế kỷ 10. Sau này, cố đô tiếp tục khẳng định vai trò chiến lược trong sự nghiệp bảo vệ và phát triển quốc gia Đại Việt. Bên cạnh các giá trị lịch sử, văn hóa, mỹ thuật của Hành cung Vũ Lâm đã được biết tới, đề nghị các chuyên gia, các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu các đặc trưng giá trị lịch sử văn hóa riêng biệt, khẳng định vị trí, vai trò của Hành cung Vũ Lâm trong di sản văn hóa thời Trần làm rõ chuỗi lịch sử Đinh - Lê - Lý - Trần - dấu ấn quan trọng trong quần thể danh thắng Tràng An, thu thập và hệ thống tư liệu về lịch sử Hành cung Vũ Lâm thời Trần nói riêng và hệ thống sử liệu, khảo cổ học, mỹ thuật, kiến trúc… về các di tích thời Trần nói chung. Trên cơ sở đó có hình thức bảo tồn, phát huy giá trị di sản nhằm phục vụ phát triển du lịch và quảng bá hình ảnh vùng đất Ninh Bình đến du khách trong nước và quốc tế”.
Trong cuộc trường kỳ kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ hai (1285), Hoàng triều Trần đã chọn vùng đất Tràng An để xây dựng căn cứ kháng chiến, củng cố lực lượng quân binh, rèn luyện binh khí tư trang, tích trữ lương thảo chuẩn bị hậu cần vững vàng cho các cuộc phản công chống quân Nguyên Mông. Khởi nguồn từ đây, kế hoạch mưu lược quân sự của nhà Trần đã giúp quân dân Đại Việt làm nên những chiến thắng vang dội trấn động địa cầu.
Hành cung Vũ Lâm điểm nhấn lịch sử hào hùng, không chỉ là minh chứng cho sự tài tình trong chiến lược quân sự của vua tôi nhà Trần, mà còn thể hiện tầm nhìn sâu rộng của Hoàng triều Trần trong việc gắn kết giữa chính trị, quân sự, văn hóa và tôn giáo chặt chẽ hài hoà.

TT Thích Minh Quang - Ủy viên thư ký hội đồng trị sự - Phó Ban thường trực Ban nghi lễ TW giáo Hội Phật giáo Việt Nam  và GS.TS Lê Mạnh Thát - Phó Viện trưởng Học viện Phật giáo VN tại TP Hồ Chí Minh 

Hội thảo, các chuyên gia đã tập trung thảo luận nêu bật chủ đề, làm rõ tiến trình lịch sử hình thành, diện mạo và vai trò trọng yếu của Hành cung Vũ Lâm trong dòng chảy lịch sử. Điểm nhấn đặc biệt là địa thế, dấu tích-tàng tích, vị trí hành cung vùng Vũ Lâm tìm hiểu nghiên cứu thông qua tài liệu khảo cổ học và tài liệu dư địa chí, lịch sử.
Mục đích Hành cung Vũ Lâm ban đầu được thiết kế xây dựng với mục đích làm nơi nghỉ dưỡng để Thượng hoàng Trần Thái Tông chuẩn bị cơ sở vật chất cho con đường tu hành. Tuy nhiên sau đó, khi cuộc xâm lược Đại Việt lần thứ hai của nhà Nguyên cận kề thì Hành cung Vũ Lâm được chọn trở thành nơi đặt đại bản doanh kháng chiến chống quân Nguyên Mông.
Thời điểm đó, khi cả triều đình tạm rút từ Thăng Long (Hà Nội) về Trường Yên (Ninh Bình) thì Hành cung Vũ Lâm nghiễm nhiên trở thành nơi thiết triều và bảo vệ an toàn cho hoàng tộc, cùng quan thần của cả triều đình... song hành với đó, vua Trần Thái Tông đã đồng ý cho xây dựng một số cơ sở tự viện, đã tồn tại đến tận ngày nay còn được lưu truyền với tên gọi như chùa Sở, chùa Thông, chùa Khả Lương, chùa Khai Phúc và chùa A Nậu.
Theo TS. Nguyễn Ngọc Quý - Viện Khảo cổ học khẳng định, Hành cung Vũ Lâm có đặc trưng riêng biệt, khác hẳn với hệ thống di tích thời Trần còn lại ở miền Bắc. Nơi đây không có những di tích có quy mô như Hành cung Thiên Trường hay hành cung Lỗ Giang mà chỉ có những công trình kiến trúc tre gỗ. Tuy nhiên, nơi đây lại có giá trị đặc trưng về địa chính trị - lịch sử - tôn giáo - văn hóa.
Về vị trí đặc biệt của Hành cung Vũ Lâm, PGS.TS Nguyễn Tiến Vinh nhấn mạnh: “Nằm trong khu vực đặc biệt thuộc vùng núi Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, Hành cung Vũ Lâm dưới triều Trần, nơi đây từng là một trung tâm quân sự và chính trị quan trọng, gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử lớn của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông. Đồng thời còn là nơi vua Trần Nhân Tông xuất gia và sáng lập thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, tạo nền móng cho Phật giáo Việt Nam thời Trần”.
Từ năm 2024, Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình và Viện Trần Nhân Tông đã phối hợp thực hiện chương trình nghiên cứu về Hành cung Vũ Lâm, với 1 (một) đợt khảo sát thực địa tập trung và nhiều khảo sát độc lập. Hội thảo này nhằm công bố, thảo luận chuyên sâu về các kết quả nghiên cứu, khảo sát của các nhà khoa học, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị di tích.
Cho biết thêm bởi PGS.TS Nguyễn Tiến Vinh, Viện trưởng Viện Trần Nhân Tông (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết: Thông qua Hội thảo, ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học cũng sẽ đem lại những nhận thức mới về Hành cung Vũ Lâm, về Phật giáo Trúc Lâm, từ đó đặt tiền đề cho những nghiên cứu tiếp sau, là cơ sở cho các đề xuất về quy hoạch, phát triển, khai thác giá trị của Hành cung Vũ Lâm nói riêng và cả vùng Hoa Lư Tràng An hiện nay. Góp phần vào định hướng phát triển của thành phố Hoa Lư với tư cách là đô thị di sản của quốc gia và quốc tế”.

Trung tướng PGS.TS Trần Đình Nhã - Chủ tịch Hội đồng Họ Trần Việt (ngồi giữa); Đại tá PGS.TS Trần Văn Luyện - Phó Chủ Hội đồng Họ Trần Việt Nam (bên phải) và PGS.TS Nguyễn Hồng Dương - Viện Hàn lâm KHXHVN

Thay mặt Hội đồng họ Trần Việt Nam, Chủ tịch Trung tướng, PGS.TS Trần Đình Nhã cho biết mở rộng thêm nội dung: “Để phát triển hệ sinh thái văn hoá, khai thác giá trị lịch sử văn hoá nhà Trần trên đất Thăng Long, cần xây dựng một khu di tích lịch sử nhà Trần xứng tầm. Trước mắt ưu tiền xây dựng công viên có tượng đài Trần Hưng Đạo nằm trong quần thể di tích lịch sử: đường Trần Hưng Đạo, đây là hoạt động thiết thực kỷ niệm 800 năm vương triều trần (1225 -2025)”. 
Phát biểu bế mạc hội thảo GS.TSKH Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo ĐHQGHN nhấn mạnh: Sau 1 (một) ngày làm việc hiệu quả, nghiêm túc, Hội thảo đã nhận được rất nhiều ý kiến tâm huyết, có giá trị khoa học và thực tiễn cao; nhiều ý kiến có những cách tiếp cận mới, liên ngành, khoa học... góp phần nâng cao hơn về vị trí, giá trị, tầm quan trọng của Hành cung Vũ Lâm.

GS.TSKH Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo Viện Trần Nhân Tông

GS.TSKH Vũ Minh Giang khẳng định thêm: Những kết quả của Hội thảo sẽ là cơ sở quan trọng để tỉnh Ninh Bình tiếp tục nghiên cứu, xây dựng các kế hoạch và giải pháp cụ thể nhằm gìn giữ và khai thác hiệu quả giá trị di sản văn hóa - lịch sử Hành cung Vũ Lâm. Đưa ra nhiều đề xuất thiết thực về phương hướng bảo tồn, phát huy giá trị của Hành cung Vũ Lâm”.
Để cụ thể hoá các nội dung của Hội thảo, GS.TSKH Vũ Minh Giang đề nghị Sở Du lịch Ninh Bình và các cơ quan chuyên môn của tỉnh, đơn vị, doanh nghiệp có liên quan tập trung triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm: như Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử về Hành cung Vũ Lâm; Nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách thu hút đầu tư phát triển công nghiệp văn hóa, kinh tế di sản, hướng tới xây dựng Ninh Bình trở thành đô thị di sản thiên niên kỷ, thành phố sáng tạo, điểm đến du lịch mang tầm quốc tế. Viện Trần Nhân Tông và các nhà khoa học, chuyên gia, nhà nghiên cứu sẽ tiếp tục đồng hành, đóng góp trí tuệ, tâm huyết để cùng tỉnh Ninh Bình thực hiện hiệu quả những nhiệm vụ đã đề ra.

Đại biểu khách mời danh dự cư sỹ Thanh Chân 

Doanh nhân Nguyễn Văn Trường - CEO xây dựng Xuân Trường Ninh Bình

Đại diện Hội đồng họ Trần Việt Nam tặng cây hoa đoàn chủ tọa Hội thảo 

Nhà thiết kế Minh Hạnh phát biểu tại Hội thảo 

Triển khai xây dựng kế hoạch nhằm tái dựng tiến trình khai mở, phát triển và bảo lưu của dòng Phật giáo Trúc Lâm thời Trần nhằm phục vụ du lịch văn hoá và tôn giáo. Đẩy mạnh công tác thông tin - tuyên truyền, nâng cao nhận thức về Hành cung Vũ Lâm trong cộng đồng, khuyến khích sự tham gia tịch cực của người dân và doanh nghiệp đặc biệt hoạt dộng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản trong đời sống dân sinh. Xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp nhằm hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi tốt nhất để doanh nghiệp, tổ chức xã hội, cá nhân chung tay đầu tư, phát triển hệ sinh thái văn hoá theo hướng bền vững, gắn kết lợi ích với cộng đồng địa phương.

Nhà báo. Luật gia. Th.S Trần Quốc Hoàn