Những giải pháp bảo vệ môi trường trong thi công đường tại đô thị hiện nay

Chất thải xây dựng, hay còn gọi là trạc thải, nếu không được xử lý đúng quy trình và địa điểm theo quy định, sẽ gây ra những tác động tiêu cực về môi trường, cảnh quan đô thị và sức khỏe cộng đồng. Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020 và các văn bản hướng dẫn liên quan, đơn vị thi công có nghĩa vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải xây dựng đúng quy định, tránh gây ảnh hưởng đến khu dân cư và giao thông công cộng. Tuy nhiên, trong thực tế, không ít trường hợp đơn vị thi công vi phạm, dẫn đến hệ lụy nghiêm trọng. Trường hợp được nêutrong bài viết là một ví dụ điển hình.

Hình ảnh các trạc thải xây dựng vứt ngổn ngang bên cạnh đường giao thông

Bê tông nhựa nóng (BTNN) là vật liệu chính trong mặt đường giao thông, bao gồm hỗn hợp cốt liệu đá, bột khoáng và nhựa bitum được gia nhiệt. Khi được bóc lên trong quá trình cải tạo, sửa chữa đường, lớp vật liệu này trở thành trạc thải xây dựng, nếu không được xử lý đúng cách sẽ gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng.

Theo nhiều nghiên cứu đã được chứng minh Bê tông nhựa nóng chứa bitum – chất có nguồn gốc dầu mỏ, không phân hủy sinh học và có thể thẩm thấu vào đất, gây biến đổi cấu trúc đất, làm giảm độ màu mỡ và khả năng thoát nước tự nhiên. Kim loại nặng và hợp chất hữu cơ trong BTNN có thể ngấm vào tầng đất sâu, ảnh hưởng đến sinh vật trong đất và chuỗi sinh học.Khi bị đổ ra khu vực không kiểm soát, nước mưa sẽ rửa trôi các chất gây ô nhiễm từ BTNN như PAHs (Polycyclic Aromatic Hydrocarbons) – một nhóm chất độc có khả năng gây ung thư – chảy vào kênh rạch, mương thoát nước hoặc nguồn nước ngầm.Trong điều kiện nhiệt độ cao (trời nắng gắt hoặc cháy nổ cục bộ), BTNN có thể phát tán hơi độc và khí VOCs (Volatile Organic Compounds), ảnh hưởng trực tiếp đến hô hấp của con người.

Các đống trạc thải tồn tại lâu ngày khiến khu dân cư nhếch nhác, mất tính thẩm mỹ, ảnh hưởng đến chất lượng sống và giá trị tài sản của cư dân khu vực.Nếu chính quyền không xử lý nghiêm, người dân có thể nghi ngờ tính minh bạch trong quản lý đô thị và hiệu quả thực thi pháp luật.

Việc đổ BTNN sai quy định vi phạm Điều 51 Nghị định 45/2022/NĐ-CP, có thể bị xử phạt hành chính và buộc khắc phục hậu quả.Nếu gây thiệt hại nghiêm trọng đến môi trường hoặc sức khỏe cộng đồng, hành vi này có thể bị xem xét xử lý hình sự theo Điều 235, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) – Tội gây ô nhiễm môi trường.Tạo tiền lệ xấu, khuyến khích các nhà thầu khác hành xử vô trách nhiệm nếu không bị xử lý nghiêm.

Trường hợp sau đây là một ví dụ điển hình. Trong quá trình thi công dự án đường nối cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ với Vành đai 3, đơn vị thi công là Công ty cổ phần đầu tư và xây dựng giao thông Phương Thành đã bị người dân phản ánh về hành vi đổ trạc thải không đúng nơi quy định, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống và giao thông khu vực.  Là một trong những dự án trọng điểm của thành phố Hà Nội có tổng mức đầu tư hàng nghìn tỷ đồng, với mục tiêu giảm ùn tắc cho khu vực cửa ngõ phía Nam, thế nhưng Dự án Đầu tư xây dựng tuyến đường nối cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ với Vành đai 3 có tiến độ rất chậm, tiềm ẩn nguy cơ lãng phí, gây bức xúc trong nhân dân.

Dự án đường nối cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ với Vành đai 3 được UBND thành phố Hà Nội phê duyệt ngày 30/5/2022. Tổng chiều dài toàn tuyến là 3,4km, điểm đầu nằm trên địa phận xã Tứ Hiệp thuộc huyện Thanh Trì, điểm cuối là phường Yên Sở thuộc quận Hoàng Mai.

Mục tiêu dự án là hình thành tuyến đường theo quy hoạch, giải quyết tình trạng ùn tắc, đảm bảo trật tự an toàn giao thông cho khu vực nội thành, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội cho quận Hoàng Mai, huyện Thanh Trì và khu vực phía Nam, Đông Nam trung tâm thành phố Hà Nội.

Tuy nhiên, sau hơn một năm khởi công, khối lượng thi công của dự án vẫn ở mức thấp. Dự án gần như trong tình trạng “đi bộ”… về đích khi khu vực công trường có sự xuất hiện của rất ít máy móc, công nhân thi công. Mục tiêu, tiến độ đề ra ban đầu của dự án gần như khó khả thi.

Hình ảnh Công ty cổ phần đầu tư và xây dựng giao thông Phương Thành tại dự án thi công nút giao Tứ Hiệp huyện Thanh Trì để người dân, đơn vị khác đổ rác thải gây ô nhiễm môi trường trong phạm vi thực hiện dự án

Chúng tôi đã nhiều lần thông tin tới UBND xã Tứ Hiệp huyện Thanh Trì tuy nhiên vẫn chỉ nhận được sự “im lặng”. Khi chúng tôi đã thông tin tới Ban quản lý dự án đầu tư và xây dựng công trình giao thông TP Hà Nội chuyển nội dung người dân  Công ty cổ phần đầu tư và xây dựng giao thông Phương Thành thi công dự án gây ảnh hưởng đến đời sống của bà con và gây ô nhiễm môi trường

Ngày 18/04/2025 Ban QLDA Đầu tư xây dựng CTGT TP Hà Nội có thông tin tới chúng tôi bằng văn bản số 1164 /BQLCTGT-THDA1 có xác nhận một số nội dung chúng tôi đã thông tin là có cơ sở kèm theo các văn bản giải trình của nhà thầu thi công và đại diện giám sát hoạt động của các nhà thầu là công ty cổ phần tư vấn giám sát Thăng Long. Việc trả lời là vậy nhưng đến nay dù đã gần cả tháng trôi qua thì lời “hứa” trên giấy mực vẫn còn “ Y nguyên”. Mặc dù được chúng tôi cung cấp thông tin nhanh chóng và kịp thời đầy đủ tư liệu như thế nhưng UBND huyện Thanh Trì vẫn chưa vào cuộc quyết liệt để mặc cho nhà thầu thi công vẫn để tình trạng ô nhiễm môi trường tiếp tục tái diễn và ngày một công khai hơn.

Văn bản giải trình của Công ty cổ phần đầu tư và xây dựng giao thông Phương Thành tại dự án thi công nút giao Tứ Hiệp huyện Thanh Trì và Văn phòng tư vấn dám sát 01-XL của LD CT CP.TVG.SCLCT Thăng Long

Theo quy định tại Nghị định 45/2022/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, hành vi đổ chất thải rắn không đúng nơi quy định có thể bị xử phạt từ 3 đến 10 triệu đồng, tùy theo mức độ vi phạm.

Để giảm thiểu các nguy cơ ô nhiễm đến từ các hoạt động đổ thải chưa đúng quy định này Cần quy định rõ quy trình bóc, lưu trữ, vận chuyển và tái sử dụng hoặc xử lý BTNN sau bóc tách trong hợp đồng xây dựng và hồ sơ môi trường.Yêu cầu các nhà thầu có phương án xử lý chất thải cụ thể trước khi thi công, có biện pháp giám sát và báo cáo định kỳ. Tăng cường tuyên truyền và kiểm tra, xử phạt nghiêm các trường hợp đổ trạc thải trái phép để bảo vệ môi trường và trật tự đô thị.

Vụ việc một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về ý thức và trách nhiệm của các nhà thầu trong thi công xây dựng. Không thể vì tiến độ hoặc sự tiện lợi trước mắt mà bỏ qua những quy định về bảo vệ môi trường và an toàn cộng đồng. Người dân mong mỏi chính quyền và các cơ quan chức năng có những biện pháp mạnh tay, xử lý nghiêm minh để chấm dứt tình trạng này.

Hữu Hảo