Lễ Vu lan báo hiếu: Ngày tri ân, báo hiếu với cha mẹ

MT&XH - Cứ mỗi đợt Thu về, chúng ta lại có dịp thể hiện tình yêu thương của mình với đấng sinh thành trong ngày lễ Vu Lan. Bởi lễ Vu Lan (rằm tháng 7 âm lịch) là dịp để báo hiếu cha mẹ, để tìm về nguồn cội yêu thương, như truyền thống lâu đời của người Việt.

Tích xưa kể lại ngày lễ Vu Lan báo hiếu

Khi nhắc tới Vu Lan, bất kỳ người con hiếu thảo nào cũng thấy chạnh lòng bởi lẽ Phật tính trong những tấm lòng hiếu thảo một lần nữa được khơi dậy. Tuy nhiên không phải ai trong chúng ta cũng biết đến nguồn gốc của cái ngày trọng đại này.

Xuất phát từ truyền thuyết Bồ tát Mục Kiền Liên đại hiếu đã cứu mẹ của mình ra khỏi kiếp ngạ quỷ. Vu Lan vào ngày rằm tháng 7 hàng năm là để tưởng nhớ công ơn cha mẹ đã có công nuôi dưỡng.

Ngày lễ Vu lan báo hiếu thể hiện lòng hiếu thảo, đền đáp công ơn sinh thành của cha mẹ, ông bà và lòng kính nhớ tổ tiên.

Theo kinh Vu Lan, Mục Kiền Liên đã tu luyện thành công nhiều phép thần thông. Mẫu thân ông là bà Thanh Đề đã qua đời, để tưởng nhớ và muốn biết mẹ bây giờ như thế nào nên dùng mắt phép nhìn khắp thế gian để tìm. Thấy mẹ mình vì gây nhiều tội ác mà phải sanh làm ngạ quỷ, bị cực hình ở cảnh giới địa ngục, thân thể bà tiều tụy vì đói khát, ông đã đem cơm do “tín thí” cúng dường xuống tận cõi quỷ để dâng mẹ. Tuy nhiên do đói ăn lâu ngày nên mẹ ông khi ăn đã dùng một tay che bát cơm đi không cho các cô hồn khác đến tranh cướp, vì vậy khi đưa bát cơm lên đến miệng thì bị hóa thành lửa đỏ.

Mục Kiền Liên quay về tìm Phật hỏi cách cứu mẹ, Phật dạy rằng: “Dù ông thần thông quảng đại đến đâu cũng không đủ sức cứu mẹ ông được đâu. Chỉ có một cách nhờ hợp lực của các chư tăng khắp mười phương mới cầu mong cứu được. Ngày rằm tháng bảy là ngày thích hợp để cung thỉnh các chư tăng, hãy sắm lễ cúng vào ngày đó”.

Làm theo lời Phật, mẹ của Mục Kiền Liên được giải thoát. Phật cũng dạy rằng: “Chúng sanh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cũng làm theo cách này (Vu Lan Bồn Pháp). Từ đó, ngày Lễ Vu Lan được ra đời. Trong một số nước Á Đông, ngày này thường được tổ chức vào ngày 15 tháng 7 âm lịch, để tỏ lòng báo hiếu với cha mẹ, ông bà và cũng để giúp đỡ những linh hồn đói khát.

Ý nghĩa ngày Vu Lan báo hiếu

Từ khi Phật giáo được truyền vào Việt Nam, ngày lễ Vu lan (ngày Rằm tháng Bảy âm lịch hằng năm), là dịp để những người con, người cháu trong gia đình thể hiện lòng hiếu thảo, đền đáp công ơn sinh thành của cha mẹ, ông bà và lòng kính nhớ tổ tiên, phát huy truyền thống tốt đẹp "uống nước nhớ nguồn" của dân tộc Việt Nam.

Ở Việt Nam, vào ngày lễ Vu Lan thường có nghi thức bông hồng cài áo. Nghi thức này do thiền sư Thích Nhất Hạnh khởi xướng trong cuốn sách "Bông Hồng Cài Áo" vào thập niên 60 của thế kỉ trước. Những ai may mắn còn cha, mẹ sẽ được cài bông hồng đỏ và một bông hồng trắng cho những ai cha, mẹ đã không còn bên cạnh mình nữa mà đã đi vào cõi luân hồi.

Bông hồng cài trên ngực áo thể hiện những tình cảm tốt đẹp nhất, thiêng liêng nhất của người con dành cho cha mẹ mình.

Các tu sĩ mượn thân cha mẹ để phổ độ chúng sinh, họ cài bông hồng màu vàng để thể hiện lý tưởng cao quý này.

Bông hồng được xem là vua các loại hoa, là biểu tượng của tình yêu, sự cao quí, ngát hương. Bông hồng cài trên ngực áo thể hiện những tình cảm tốt đẹp nhất, thiêng liêng nhất của người con dành cho cha mẹ mình.

Theo truyền thống của người Việt thì ngày Rằm tháng Bảy âm lịch còn là ngày “mở cửa ngục” để các cô hồn nhận đồ cúng lễ nên được gọi là “ngày xá tội vong nhân”. Theo cách hiểu của văn hóa tín ngưỡng, lễ xá tội vong nhân là để cầu cho những vong linh không hoặc chưa được thờ cúng ở một gia đình nào.

Giá trị nhân văn của lễ này được thể hiện ở sự thương cảm sâu sắc với các vong linh chết ở nơi đất khách quê người, nơi chiến trận, những kẻ thấp hèn,… mà người thân chưa tìm được. Lễ xá tội vong nhân và lễ Vu lan báo hiếu ở Việt Nam trong cùng một ngày, mặc dù có sự khác nhau nhưng đều thể hiện nét đẹp văn hóa của dân tộc và nhiều khi hai lễ này được hòa vào làm một. Mục đích của cả 2 lễ đều thể hiện sự nhớ ơn những người đã khuất, nhất là gia tiên tiền tổ và thể hiện sự thương cảm đối với những người bị mất trong những cảnh ngộ éo le khác nhau mà không được thờ cúng.

Phan Tú