Đi tìm lời giải cho bài toán ô nhiễm không khí hiện nay

Ô nhiễm không khí hiện đang là mối quan tâm chung của xã hội toàn cầu. Bởi nó được xem là tác nhân hàng đầu gây nên những ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe cộng đồng. 

Ô nhiễm không khí ở New Delhi - Ấn Độ. Ảnh Internet

Ô nhiễm không khí hiện đang là mối quan tâm chung của xã hội toàn cầu. Bởi nó được xem là tác nhân hàng đầu gây nên những ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe cộng đồng. 

Vậy ô nhiễm không khí là gì? Và nguyên nhân gây ô nhiễm đến từ đâu? 

            Ô nhiễm không khí là sự thay đổi trong thành phần của không khí. Chủ yếu do khói, bụi, hơi hoặc các khí độc gây ra tình trạng biến đổi khí hậu, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người hay có thể làm phá hỏng môi trường tự nhiên của nhiều loài sinh vật khác.

            Ô nhiễm không khí là nguyên nhân gây nguy cơ đột quỵ, suy nhược thần kinh, bệnh tim mạch, ung thư, cùng hàng loạt các bệnh về đường hô hấp như hen suyễn, viêm phổi, thậm chí ung thư phổi ngày càng tăng cao.

            Ô nhiễm không khí được chia làm hai dạng: gồm ô nhiễm không khí ngoài trời và ô nhiễm không khí trong nhà. Trong đó, ô nhiễm không khí ngoài trời là tác nhân chính gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe con người ở các nước phát triển và đang phát triển. Bên cạnh đó, chúng ta còn phải đối mặt với ô nhiễm không khí trong nhà. Các nguồn gây ô nhiễm bao gồm khói thuốc lá, khói than, củi, các hóa chất có trong sơn hoặc các sản phẩm làm sạch, khí máy lạnh và một số chất có trong vật liệu xây dựng.

Nhà máy đang xả khói thải gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường. Ảnh Internet

 Nguyên nhân gây ra ô nhiễm không khí

Có 2 nguyên nhân chính gây ra tình trạng ô nhiễm không khí hiện nay đó là: Ô nhiễm từ tự nhiên và ô nhiễm không khí do con người gây nên trong đó ô nhiễm không khí do con người tạo ra là yếu tố chính dẫn đến tình trạng ô nhiễm nặng nề như hiện nay. Ô nhiễm không khí tự nhiên: từ gió, bão, cháy rừng hay còn 1 số nguyên nhân khác: chất phóng xạ trong tự nhiên, sóng biển...

Ô nhiễm không khí do con người: đây là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ô nhiễm nặng nề như hiện nay, bởi phần lớn đều do các hoạt động từ sinh hoạt mà con người tạo ra: rác thải từ các khu công nghiệp, đô thị; không khí từ các khu công nghiệp; phân bón dùng trong nông nghiệp; hay từ những hoạt động đơn giản như nấu nướng, giao thông ....

Lời giải nào cho bài toán ô nhiễm không khí đang ở cấp báo hiện nay?

            Phó Chủ tịch tổ chức Health Effects Institute (HEI) - Bob O'Keefe sẻ: "Ô nhiễm không khí thực sự là một cú sốc lớn cho toàn cầu. Vấn nạn này khiến những người mắc bệnh hô hấp thêm khó thở, trẻ con và người già phải vào viện, bỏ học, bỏ việc và gây ra những cái chết sớm cho con người".

            Tổ chức HEI cũng cho biết, hơn 95% dân số thế giới đang phải hít thở bầu không khí ô nhiễm và có đến 60% người sống ở những khu vực không đáp ứng được tiêu chuẩn cơ bản nhất của WHO. Theo đó, ô nhiễm môi trường không khí là nguyên nhân gây tử vong cao thứ tư thế giới, chỉ đứng sau cao huyết áp, suy dinh dưỡng và hút thuốc lá. Trung Quốc và Ấn Độ là hai quốc gia đứng đầu danh sách ô nhiễm môi trường, chiếm 50% số ca tử vong do ô nhiễm không khí trên toàn cầu. Riêng tại Trung Quốc đã ghi nhận 1,1 triệu người chết vì ô nhiễm không khí trong năm 2016.     

            Ở nước ta, ô nhiễm không khí đang ở cấp cảnh báo cao nhất, đặc biệt ở các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và 1 số thành phố khác. Theo GreenID, từ năm 2016, chỉ số chất lượng không khí (AQI) trung bình của Hà Nội đã lên tới 121 với nồng độ bụi PM2.5 gấp trên 2 lần tiêu chuẩn quốc gia (25 µg/m3) và 5 lần so với khuyến nghị từ WHO (10 µg/m3). Tương tự, AQI trung bình và nồng độ bụi PM2.5 ở thành phố Hồ Chí Minh cũng  cao hơn nhiều so với tiêu chuẩn quốc gia và gấp 3 lần khuyến nghị của tổ chức WHO. Chất lượng môi trường không khí ở Việt Nam có nhiều biến động theo xu hướng ngày một xấu đi. Theo trang dự báo chất lượng không khí Ari Visual, đã có những ngày Hà Nội được xếp vào nhóm những thành phố ô nhiễm không khí bậc nhất trên thế giới.

            Đứng trước thực trạng ô nhiễm không khí ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người và phát triển kinh tế - xã hội đang là vấn đề đáng lo ngại tại các đô thị. Các giải pháp cụ thể nhằm khắc phục tình trạng này đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

            Trên thực tế, chúng ta nên coi ô nhiễm không khí là một hệ quả không mong muốn của việc tăng trưởng, và là một vấn đề cần được giải quyết cũng như là chúng ta đã giải quyết vấn đề xóa đói giảm nghèo. Nhưng, có lẽ khác với đói nghèo là hiện tượng dễ nhận biết mà cả xã hội (và thế giới) muốn giải quyết thì vấn đề ô nhiễm không khí có khả năng âm thầm gây ra những tác hại to lớn ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế xã hội, nhất là sức khỏe người dân. Nếu như không có những giải pháp triệt để và toàn diện, vấn đề ô nhiễm sẽ không tự mất đi, mà trái lại nó sẽ trở nên ngày càng trầm trọng. Chúng ta không nên đánh đồng quan điểm giảm ô nhiễm không khí sẽ khiến tăng trưởng kinh tế chậm lại.

Vậy thì lời giải nào đây?

            Thứ nhất, đối với các đô thị việc đầu tư để xây dựng đồng bộ hệ thống giao thông công cộng hạn chế phương tiện cá nhân, luôn đặc biệt quan tâm đến là giao thông công cộng xanh để hạn chế khí thải. Tất cả các phương tiện giao thông cần được đưa vào kiểm soát và đăng kiểm nhằm đảm bảo chất lượng.

            Thứ hai, cần kiểm soát tốt vấn đề rác thải đô thị; các khu xử lý chất thải cần được quy hoạch dài hạn và được kiểm soát chặt chẽ từ vấn đề thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt, rác thải công nghiệp đến việc xử lý các chất thải xây dựng; tái chế dần thành vật liệu xây dựng. Song song với đó, cần đầu tư công nghệ tiên tiến, hiện đại vào các nhà máy xử lý chất thải, các lò hơi của các nhà máy sản xuất vật liệu xây dựng.
            Thứ ba, Vấn đề kiểm soát khí thải cần được đặc biệt chú ý, phải đầu tư đồng bộ, xây dựng giải pháp lâu dài về kiểm soát khí thải và xây dựng các kịch bản để ứng phó với biến đổi khí hậu và những tác động ảnh hưởng của môi trường. 

            Nhưng, hơn tất cả thì lời giải cho bài toán tưởng chừng vô nghiệm chính là từ ý thức của mỗi con người.  Chúng ta cần phải thay đổi thói quen sinh hoạt tùy tiện, nâng cao nhận thức, luôn có ý thức bảo vệ môi trường, phải thấy được tác hại to lớn của ô nhiễm không khí gây ra cho chính sức khỏe của mình và của cộng đồng. Cùng nhau thay đổi, cùng chung tay bảo vệ môi trường, đây mới là đáp án đúng nhất cho bài toán mà cả thế giới đang cùng nhau giải đáp.

TS. Chu Thái Thái Thành