Khi tín chỉ các-bon trở thành nguồn lực nhân văn tại Hà Tĩnh

Giữa dải đất miền Trung đầy nắng gió, Hà Tĩnh từng được biết đến là một trong những địa phương có độ che phủ rừng cao, nhưng đời sống người dân miền rừng vẫn còn nhiều khó khăn. Khi Nghị định 107/2022/NĐ-CP được ban hành cùng với cơ chế ERPA – “Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ” – Hà Tĩnh đã bước sang một trang mới trong công tác bảo vệ rừng: chuyển từ quản lý hành chính sang phát triển rừng gắn với sinh kế bền vững.

Giữ rừng để sống tốt hơn

Chương trình ERPA trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đã “góp phần tạo ra nguồn kinh phí quan trọng giúp duy trì công tác quản lý, bảo vệ rừng, hỗ trợ phát triển sinh kế, nâng cao đời sống cho các hộ gia đình, cộng đồng”. Đây là bước tiến lớn, khi rừng không còn chỉ được nhìn như “tài nguyên” mà trở thành “nguồn lực” giúp con người phát triển.

Tại Hà Tĩnh, rừng không còn chỉ được nhìn như “tài nguyên” mà trở thành “nguồn lực” giúp con người phát triển.

Tính đến ngày 06/11/2025, tổng kinh phí ERPA giải ngân tại Hà Tĩnh đạt hơn 135,6 tỷ đồng, bao gồm: 117.78 tỷ đồng chi cho các chủ rừng là tổ chức; 3.69 tỷ đồng cho hộ gia đình, cá nhân; 2.79 tỷ đồng cho UBND xã được giao quản lý rừng; 1.08 tỷ đồng cho cộng đồng dân cư; và 10.25 tỷ đồng là kinh phí trích tại Quỹ để phục vụ công tác quản lý, giám sát, hỗ trợ kỹ thuật.

Những con số biết nói này phản ánh rõ cách Hà Tĩnh đang vận hành ERPA một cách công khai, minh bạch, đúng đối tượng và đặc biệt hướng đến người dân – trung tâm của lợi ích.

Hà Tĩnh hiện có gần 200.000 ha rừng tự nhiên đủ điều kiện nhận chi trả ERPA, với 17 chủ rừng là tổ chức, 42 UBND cấp xã và gần 2.800 hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng tham gia. Khi nguồn kinh phí này đến tay người dân, giá trị của rừng được nhìn nhận theo cách mới – rừng không chỉ là lá phổi xanh, mà còn là “kho bạc xanh” của cuộc sống.

Bà Trần Thị Thủy – Trưởng phòng Quản lý ủy thác, Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng tỉnh, chia sẻ:

“Ngay sau khi nguồn chi trả theo ERPA được phân bổ về tỉnh, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã ban hành kế hoạch tài chính, giao các sở, ngành, địa phương và đơn vị liên quan triển khai theo đúng quy định, đảm bảo kịp thời, đúng đối tượng, công khai, minh bạch. Đây là tiền đề để nguồn vốn carbon trở thành động lực phát triển sinh kế xanh cho người dân gần rừng. Khi mỗi người dân hiểu rằng rừng không chỉ là “lá phổi” mà còn là “nguồn sống”, họ sẽ chủ động bảo vệ rừng như bảo vệ chính mình.”

Các cán bộ kiểm lâm, Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp và Dịch vụ Chúc A và công an phối hợp cùng chính quyền địa phương đến từng hộ gia đình để tuyên truyền, phổ biến Luật Lâm nghiệp và các văn bản liên quan đến công tác Bảo vệ rừng

Ở vùng rừng Hương Khê, ông Võ Văn Tiến – Chủ tịch HĐTV Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp và Dịch vụ Chúc A – cho biết, việc triển khai thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính (ERPA) đã mang lại những chuyển biến rõ rệt trong công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng của đơn vị.

“Điều đầu tiên và quan trọng nhất,” ông Tiến nhấn mạnh, “là diện tích rừng được bảo vệ tốt hơn rất nhiều.” Nhờ nguồn kinh phí ổn định từ ERPA, Công ty đã tăng cường lực lượng, duy trì các hoạt động tuần tra – kiểm tra rừng một cách bài bản, nhất là tại các khu vực rừng tự nhiên có trữ lượng carbon lớn và giá trị bảo tồn cao. Lực lượng bảo vệ rừng chuyên trách hoạt động thường xuyên hơn, bám lô bám khoảnh sát sao, hạn chế tối đa tình trạng xâm hại rừng.

Không chỉ các hộ gia đình, nhiều cộng đồng dân cư giáp ranh rừng đã dùng khoản tiền nhận được để sửa đường, lắp điện chiếu sáng, tu sửa nhà văn hóa thôn. Những vùng từng bị xem là “vùng lõi nghèo” đang dần đổi thay nhờ chính sách chi trả carbon đầy tính nhân văn này.

Nhân văn trong hành động – ổn định cộng đồng gần rừng

Chính sách ERPA không chỉ mang lại lợi ích tài chính mà còn giúp hình thành một cơ chế xã hội mới – người dân trở thành người đồng hành của rừng. Tại Hà Tĩnh, 32 cộng đồng thuộc 11 xã với 06 đơn vị chủ rừng đã được phê duyệt để hưởng hỗ trợ sinh kế, bảo vệ rừng. 100% các địa phương đã áp dụng phương thức chi trả không dùng tiền mặt, đảm bảo công khai và minh bạch.

Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Hà Tĩnh chủ trì, phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường, Chi cục Kiểm lâm đưa các chủ rừng đi học tập, chia sẻ kinh nghiệm thực hiện việc chi trả giảm phát thải khí nhà kính tại tỉnh Nghệ An

Hà Tĩnh đã đạt nhiều kết quả tích cực khi triển khai ERPA: các chủ rừng, cộng đồng dân cư và chính quyền địa phương phối hợp chặt chẽ; người dân ý thức rõ hơn về trách nhiệm bảo vệ rừng; tỷ lệ tuần tra, kiểm soát rừng tăng, tình trạng khai thác trái phép giảm mạnh.

Trong tương lai, Hà Tĩnh hướng tới xây dựng thị trường tín chỉ các-bon rừng nội địa, mở rộng hợp tác quốc tế, đồng thời phát triển các mô hình kinh tế rừng bền vững – như rừng trồng gỗ lớn, du lịch sinh thái, dược liệu dưới tán rừng – để nâng cao giá trị mỗi hecta rừng.

Ông Dương Văn Thắng - Phó Giám đốc Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Hà Tĩnh phát biểu tại buổi trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm thực hiện chi trả  giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung bộ (ERPA) tổ chức tại tỉnh Nghệ An diễn ra hồi tháng 8/2025

Phó Giám đốc Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Hà Tĩnh, ông Dương Văn Thắng, cho biết trong thời gian tới, Quỹ sẽ tập trung triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện ERPA trên địa bàn tỉnh.

Thứ nhất, Quỹ sẽ phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành và đơn vị liên quan để hướng dẫn các chủ rừng là tổ chức kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện các biện pháp lâm sinh. “Mục tiêu là đẩy nhanh tiến độ hoàn thành kế hoạch được phê duyệt và tăng tỷ lệ giải ngân, đảm bảo nguồn lực đến đúng đối tượng và sử dụng hiệu quả,” ông Thắng nhấn mạnh.

Thứ hai, Quỹ sẽ chủ trì và phối hợp công tác kiểm tra, giám sát việc quản lý, sử dụng nguồn vốn ERPA; đồng thời thực hiện đầy đủ các thủ tục sàng lọc, tuân thủ các chính sách an toàn về môi trường và xã hội theo các nguyên tắc của Ngân hàng Thế giới, như quy định tại Nghị định 107/2022/NĐ-CP. Đây là cơ sở quan trọng để đảm bảo nguồn vốn carbon được vận hành minh bạch, chặt chẽ và phù hợp với chuẩn quốc tế.

Thứ ba, Quỹ sẽ phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Tài chính, Chi cục Kiểm lâm và các cơ quan chức năng khác để chỉ đạo các đơn vị chủ rừng triển khai đồng bộ, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các nhiệm vụ nằm trong kế hoạch ERPA đã được phê duyệt.

Thứ tư, Hà Tĩnh sẽ tăng cường các hoạt động truyền thông về ERPA, phổ biến quy định và hướng dẫn kỹ thuật nhằm nâng cao nhận thức của người dân, cộng đồng và chính quyền cơ sở về quản lý, bảo vệ và phát triển rừng. “Đây là chương trình đòi hỏi sự tham gia của nhiều bên – từ cơ quan nhà nước, tổ chức quốc tế đến cộng đồng địa phương. Chỉ khi tất cả cùng vào cuộc thì rừng mới được bảo vệ bền vững,” ông Thắng chia sẻ.

Theo ông, việc triển khai thí điểm Thỏa thuận Chi trả giảm phát thải vùng Bắc Trung Bộ (ERPA) tại Hà Tĩnh thời gian qua đã tạo ra nguồn kinh phí quan trọng để duy trì ổn định công tác quản lý, bảo vệ rừng, hỗ trợ sinh kế và nâng cao đời sống cho các hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng sống gần rừng. Đồng thời, chương trình này cũng mở ra tiền đề quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về dịch vụ môi trường rừng, đặc biệt là loại hình dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon – lĩnh vực được dự báo sẽ trở thành nguồn lực kinh tế lớn trong tương lai.

Chương trình ERPA tại Hà Tĩnh là minh chứng rõ nét cho chính sách phát triển xanh, bền vững. Với cơ chế minh bạch, chi trả công bằng và sinh kế thiết thực, Hà Tĩnh đang trở thành điểm sáng trong khu vực Bắc Trung Bộ về kết hợp giữa bảo vệ môi trường và phát triển con người.

Dương Minh Hà