Vũ Quang – Đánh thức “viên ngọc xanh” nơi miền biên viễn

Ẩn mình giữa dãy Trường Sơn hùng vĩ, Vườn quốc gia Vũ Quang (Hà Tĩnh) từ lâu được biết đến như một “viên ngọc xanh” quý giá, mang trong mình vẻ đẹp nguyên sơ, hệ sinh thái rừng nhiệt đới phong phú bậc nhất khu vực Đông Nam Á. Không chỉ là vùng đất ghi dấu những trang sử hào hùng của dân tộc, Vũ Quang còn sở hữu tiềm năng to lớn để phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí đẳng cấp.

Cảnh sương mù giáp đỉnh núi cao (như đỉnh Rào Cỏ) thể hiện phần miền cao của Vũ Quang – hứa hẹn địa điểm trekking chinh phục, khám phá thiên nhiên kỳ vĩ.

Với sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền tỉnh Hà Tĩnh, sự đồng lòng của các cấp ngành và cộng đồng địa phương, ngày 1/7/2025, Đề án phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí tại Vườn quốc gia Vũ Quang chính thức được UBND tỉnh phê duyệt. Một cánh cửa mới đã mở ra, đưa vùng đất biên viễn này bước vào hành trình chuyển mình mạnh mẽ, từ bảo tồn đơn thuần sang phát triển bền vững gắn với du lịch.

Vũ Quang – Miền đất của những giá trị vô giá

Nếu ví Hà Tĩnh như một bức tranh phong cảnh thì Vũ Quang chính là nét chấm phá đầy quyến rũ, vừa hoang sơ, bí ẩn, vừa gần gũi, thân thương. Vườn quốc gia Vũ Quang nằm trên địa bàn các huyện Vũ Quang, Hương Sơn và Hương Khê, với diện tích hơn 57.000 ha. Nơi đây hội tụ đầy đủ các giá trị đặc biệt về đa dạng sinh học, địa chất, cảnh quan và văn hóa lịch sử.

 Di tích tượng đài cụ Phan Đình Phùng - Tượng đài lịch sử ghi dấu công cuộc khởi nghĩa, biểu trưng cho giá trị văn hóa – lịch sử kết hợp trong du lịch sinh thái tại khu vực di tích.

Điều làm nên sức hút đặc biệt của Vũ Quang chính là hệ sinh thái rừng nhiệt đới với độ che phủ gần như nguyên vẹn. Theo số liệu khảo sát mới nhất, Vườn quốc gia Vũ Quang có tới 1.616 loài thực vật có ích, thuộc 202 họ thực vật bậc cao, trong đó có nhiều loài gỗ quý hiếm như Pơ mu, Du sam núi đất, Lim xanh, Hoàng đàn giả, Sồi ba cạnh, Sấu... Đặc biệt, nhiều loài thực vật đặc hữu chỉ tồn tại tại khu vực này, đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong bảo tồn gen thực vật khu vực dãy Trường Sơn.

Không chỉ giàu có về thực vật, Vũ Quang còn là “ngôi nhà chung” của hơn 900 loài động vật, bao gồm nhiều loài quý hiếm và đang bị đe dọa toàn cầu. Nổi bật nhất là sự xuất hiện của Sao la – được mệnh danh là “kỳ lân châu Á”, một loài thú bí ẩn và cực kỳ hiếm gặp. Ngoài ra còn có Mang lớn, Vượn đen má trắng, Chà vá chân nâu, Gấu chó, Thỏ vằn Trường Sơn... Sự phong phú này không chỉ tạo nên giá trị sinh học to lớn mà còn là nguồn tài nguyên vô giá cho nghiên cứu khoa học và phát triển du lịch sinh thái.

Không dừng lại ở đó, Vũ Quang còn sở hữu hệ thống thủy văn độc đáo với nhiều con suối, thác nước và đặc biệt là các hồ thủy lợi lớn như Ngàn Trươi, Đá Hàn. Đây là những công trình nhân tạo hòa quyện hoàn hảo với thiên nhiên, tạo nên cảnh quan kỳ vĩ với những đảo đá lớn nhỏ nhấp nhô giữa lòng hồ, mở ra không gian lý tưởng cho các loại hình du lịch đường thủy, dã ngoại, nghỉ dưỡng trên đảo.

Bên cạnh thiên nhiên kỳ vĩ, Vũ Quang còn là miền đất lịch sử, nơi ghi dấu cuộc khởi nghĩa chống Pháp của Phan Đình Phùng cùng nghĩa quân Cần Vương cuối thế kỷ XIX. Những di tích như thành cụ Phan, rừng sấu cổ thụ vẫn còn nguyên vẹn, trở thành minh chứng sống động cho tinh thần yêu nước bất khuất của dân tộc Việt Nam.

Bước chuyển mình mang tên du lịch sinh thái

Nhiều năm qua, dù sở hữu tiềm năng dồi dào nhưng Vũ Quang vẫn là cái tên ít được biết đến trên bản đồ du lịch. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân: hạ tầng giao thông còn hạn chế, chưa có sản phẩm du lịch đặc trưng, công tác quảng bá chưa tương xứng với tiềm năng...

Khung cảnh hồ Ngàn Trươi - Đá Bàn - Một góc nhìn từ trên cao xuống khu vực hồ, thể hiện sự giao hòa giữa mặt nước trong xanh, đảo đá và rừng xanh tươi – đặc trưng nổi bật của Đề án đảo Đá Bàn.

Nhận thức rõ điều đó, tỉnh Hà Tĩnh đã có bước đi đột phá. Ngày 1/7/2025, UBND tỉnh chính thức ban hành Quyết định số 1752/QĐ-UBND phê duyệt Đề án phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí tại Vườn quốc gia Vũ Quang giai đoạn 2025–2030. Đề án xác định rõ mục tiêu: vừa phát triển du lịch bền vững, vừa bảo tồn và phát huy giá trị của hệ sinh thái rừng, đảm bảo lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường.

Theo nội dung đề án, Vũ Quang sẽ phát triển 8 điểm du lịch trọng điểm với tổng diện tích hơn 18.000 ha, bao gồm: Khu du lịch sinh thái đảo Đá Bàn: Nằm giữa lòng hồ Ngàn Trươi, với hệ thống đảo đá tự nhiên, đây sẽ là trung tâm nghỉ dưỡng sinh thái kết hợp thể thao dưới nước, câu cá, chèo thuyền, cắm trại; Thác Thang Đày và quần thể Pơ mu ngàn năm tuổi: Nơi du khách được hòa mình vào thiên nhiên hùng vĩ, mạo hiểm với các hoạt động trekking, leo núi, khám phá rừng nguyên sinh; Đỉnh Rào Cỏ – nóc nhà Hà Tĩnh: Với độ cao gần 2.300m, tuyến trekking chinh phục đỉnh Rào Cỏ hứa hẹn trở thành điểm đến lý tưởng cho những tín đồ du lịch mạo hiểm; Khu di tích Phan Đình Phùng và rừng sấu cổ thụ: Kết hợp giữa du lịch sinh thái và du lịch lịch sử, văn hóa; Khu nghỉ dưỡng cao cấp Khe Chè và các điểm phụ trợ như vườn thực vật, trung tâm giáo dục môi trường...

Bên cạnh các điểm đến, đề án cũng thiết kế 5 tuyến du lịch đặc thù: tham quan vườn thực vật; khám phá đảo Đá Bàn; trải nghiệm thác Thang Đày; hành trình về thành cụ Phan Đình Phùng; chinh phục đỉnh Rào Cỏ. Các tuyến được thiết kế phù hợp với từng nhóm khách: khách gia đình, khách nghiên cứu khoa học, khách yêu thích mạo hiểm…

Tổng vốn đầu tư của đề án lên tới hơn 672 tỷ đồng, trong đó vốn xã hội hóa chiếm tới 97%. Đây là tín hiệu tích cực, cho thấy sự quan tâm và sẵn sàng đồng hành của các doanh nghiệp, nhà đầu tư trong và ngoài tỉnh đối với Vũ Quang.

Giữ màu xanh rừng, dựng tương lai xanh

Một trong những điểm nhấn quan trọng của đề án là nguyên tắc “phát triển phải đi đôi với bảo tồn”. Các hoạt động du lịch tại Vườn quốc gia Vũ Quang đều được thiết kế theo hướng thân thiện với môi trường, hạn chế bê tông hóa, tận dụng vật liệu tự nhiên, hài hòa với cảnh quan.

Thác Đá Hàn/Thang Đày - Thác nước đổ tạo nên khung cảnh hoang sơ, hùng vĩ – minh chứng lý tưởng cho trải nghiệm khám phá thiên nhiên, dã ngoại mà Đề án xây dựng.

Bên cạnh việc bảo tồn rừng, đề án cũng đặt mục tiêu cao về phát triển cộng đồng. Ước tính đến năm 2030, du lịch sinh thái tại Vũ Quang sẽ tạo việc làm cho khoảng 500 lao động địa phương, trong đó 100 lao động trực tiếp và 400 lao động gián tiếp. Người dân sẽ được đào tạo về kỹ năng làm du lịch, từ hướng dẫn viên, phục vụ lưu trú, ẩm thực, đến cung cấp các sản phẩm nông nghiệp sạch, thủ công mỹ nghệ phục vụ du khách.

Không chỉ vậy, để đảm bảo an ninh quốc phòng, đặc biệt là khu vực biên giới, các đơn vị chức năng như Bộ đội Biên phòng, Công an tỉnh, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh đều được phân công rõ nhiệm vụ, đảm bảo hoạt động du lịch không ảnh hưởng đến nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.

Kỳ vọng một tương lai bền vững

Khi những cánh rừng được gìn giữ, những giá trị văn hóa được phát huy, cộng đồng địa phương được hưởng lợi, thì phát triển du lịch sinh thái Vũ Quang chính là con đường tất yếu. Đây không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là hành trình gìn giữ màu xanh cho thế hệ mai sau.

Rừng nguyên sinh bên hồ - Hình ảnh rừng xanh rậm rạp bao quanh hồ nước tĩnh lặng, gợi ý không khí yên bình nhưng đầy sức sống – phù hợp với phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng.

Hình ảnh những chiếc thuyền nhẹ nhàng lướt qua mặt hồ Đá Bàn trong xanh, tiếng trẻ con ríu rít bên bếp lửa trại, hay những đoàn du khách say mê khám phá thác Thang Đày, chinh phục đỉnh Rào Cỏ… chính là minh chứng rõ nét nhất cho một Vũ Quang đang chuyển mình mạnh mẽ.

Từ một vùng đất từng in đậm dấu chân nghĩa quân Cần Vương, Vũ Quang hôm nay đang sải những bước dài, vững chắc trên hành trình trở thành “viên ngọc xanh” rực rỡ của du lịch sinh thái miền Trung và Việt Nam.

Dương Xuân Lộc