Trung tâm Việt Nam Thư pháp - nơi hội tụ và lan tỏa

Ngày 17/8, Hội nghị đại biểu biểu các nhà thư pháp Việt Nam do Viện Nghiên cứu và Bảo tồn Văn hóa tổ chức tại Thành phố Vinh -Nghệ An thu hút đông đủ các chuyên gia, nhà nghiên cứu khoa  học và các nhà thư pháp trong nước tham gia.

Hội nghị đã bầu 5 thành viên tham gia Ban lãnh đạo Trung tâm Việt Nam Thư pháp. Ông Ngô Thanh Hải được bầu giữ chúc Giám đốc Trung tâm.

Hành trình phát triển thư pháp nước nhà

Sau sự kiện Hội ngộ Thành Sen các Ông Đồ đất Việt diễn ra ở Hà Tĩnh năm 2024 tạo sức lan tỏa, góp phần khích lệ hoạt động Thư pháp trên các vùng miền của đất nước khởi sắc mạnh mẽ. 

Theo sáng kiến của Viện Nghiên cứu và Bảo tồn văn hóa, sau cuộc Hội ngộ đó, ngày 10 tháng 12 năm 2024, Trung tâm Việt Nam Thư pháp tại Hùng Vương, Ba Đình, Hà Nội  đã thực hiện được một sứ mệnh cao cả là kết nối những mảnh ghép riêng lẻ, những hoạt động tự pháp tách biệt của từng câu lạc bộ, từng nhà thư pháp ở các vùng miền vào một tổ chức. Trong đó,  văn hóa khoa học thống nhất.

 Lần đầu tiên Thư pháp Việt Nam được kết tập thành một tổ chức toàn quốc, đúng tầm cỡ và tạo dựng một cơ chế phối hợp chặt chẽ để cùng vươn lên đóng góp mạnh mẽ cho công cuộc chấn hưng nền văn hóa nước nhà.

Đặc biệt, việc xuất hiện nhanh chóng các Câu lạc bộ, các trung tâm Hán Nôm, Thư pháp ở nhiều tỉnh thành phố đã thực sự tạo ra một đời sống mới trong lĩnh vực thư pháp. Trung tâm Việt Nam Thư pháp thực sự đã ghi đậm dấu ấn lên tiến trình hồi sinh và phát triển nền Thư pháp Việt Nam. Nhờ sự tổ chức, kết nối,  thúc đẩy của Trung Tâm Việt Nam Thư pháp,, phong trào Hán Nôm, Thư pháp ở nhiều tỉnh thành phố ngày càng phát triển và trở nên sôi động, hấp dẫn.

Hội nghị Đại biểu Toàn quốc các nhà thư pháp lần này, được tổ chức tại Thành phố Vinh, quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu là  một sự kiện mới đầy ý nghĩa văn hóa, giáo dục khoa học công nghệ, gắn với kiện toàn tổ chức bộ máy lãnh đạo Trung tâm Việt Nam Thư pháp, xây dựng mục tiêu, hướng đi chiến lược, xác lập những cơ sở lý luận và thực tiễn để kết nối toàn bộ, tạo động lực thúc đẩy hệ thống Thư pháp Việt Nam phát triển, tạo nền móng vững chắc về lý luận, tổ chức pháp lý và thực tiễn cho sự tiến triển bền vững Trung tâm Việt Nam Thư pháp. Đặc biệt, đây cũng là dịp kết nối, tôn vinh và tạo sức lan tỏa khíc lệ hoạt động lĩnh vực Thư pháp trong cộng đồng phát triển bền vững, góp phần bảo tồn giá trị tinh hoa văn hóa dân tộc.

Chấn hưng kết nối hoạt động Thư pháp Việt

Thư Pháp vốn xuất thân từ Trung Hoa và được du nhập vào Việt Nam từ những năm đầu Công nguyên thời nhà Hán. Tác phẩm Thư pháp đầu tiên của Việt Nam được tìm thấy là dòng chữ “Đại Tuỳ Cửu Chân quận Bảo An đạo tràng chi bi văn” đắp theo lối chữ “triện” trên trán bia ở làng Trường Xuân (Thanh Hóa). Tác phẩm Thư pháp này hiện đang được trưng bày ở viện bảo tàng lịch sử.

Các chuyên gia,  nhà khoa học tham gia Hội nghị đã đóng góp nhiều ý kiến tham luận phát kiến mới và  ghi nhận một dấu mốc lịch sử mới trong tiến trình phát triển của Thư pháp nước nhà. 

 Trung tâm Việt Nam Thư pháp, với sự có mặt của các anh tài, nghệ nhân mẫn tiệp về Thư pháp, sẽ đóng vai trò đầu tàu dẫn hướng để Thư pháp khẳng định vai trò, vị trí xã hội và ghi thêm nhiều thành tựu mới trong công cuộc bảo tồn, phát huy giá trị của các di sản ngôn ngữ, chữ viết của dân tộc.  

Giáo sư, Tiến sĩ, Thiếu tướng Hồ Trọng Ngũ - Viện trưởng  Viện Nghiên cứu và Bảo tồn Văn hóa phát biểu

Theo Giáo sư, Tiến sĩ, Thiếu tướng Hồ Trọng Ngũ - Viện trưởng  Viện Nghiên cứu và Bảo tồn Văn hóa: công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa lĩnh vực thư pháp thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu, sử dụng Hán Nôm, Thư pháp là khẳng định những thành tựu của nền văn hiến nhiều ngàn năm, là tăng cường bảo vệ, gìn giữ và phát huy những giá trị tư tưởng, tinh thần của di sản văn hóa dân tộc;  khích lệ lòng tự tôn dân tộc và ý chí độc lập, tự cường của con người Việt Nam, của dân tộc Việt Nam. Đẩy mạnh các hoạt động giáo dục truyền bá Hán Nôm và Thư pháp là làm cho những di sản đó không những trường tồn mà còn tiếp tục phát triển để ngày càng trở nên giàu có hơn về giá trị, đa dạng, phong phú và hiện đại hơn về hình thức…

Trong đó, các Thầy Đồ như là một chủ thể chuyên nghiệp bảo tồn văn hóa và cần liên kết họ thành một hệ thống, một thực thể thống nhất để phát huy tối đa năng lực của cộng đồng này. Các quý thầy cũng cần thấy rằng khi và chỉ khi phối hợp, hợp lực với nhau thì sức mạnh của từng cá thế mới được nhân lên gấp bội. Giá trị lao động tích hợp trong các sản phẩm riêng biệt sẽ tăng lên gấp bội bởi tính xã hội nghề nghiệp, tính hệ thống, tính chuẩn mực giá trị phổ quát của nó. Khi đó, Thư pháp Việt Nam sẽ không còn là những mảnh chiếu hay lều chõng rời rạc của các Ông Đồ nơi góc phố, cổng Chùa…

Thư pháp Việt Nam sẽ thực sự là một thiết chế văn hóa, cũng như bao nhiêu loại hình hoạt động xã hội khác. hoạt động sáng tạo thực sự, đóng góp xã hội thực sự, lao động sản xuất các giá trị thực sự .

Tôn vinh, khẳng định vị thế

Tại hội, các nhà nghiên cứu  đã tập trung phân tích làm rõ những đặc điểm của bối cảnh xã hội hiện nay và những giá trị cũng như các vấn đề đặt ra đối với hoạt động thư pháp để có thể đóng góp mạnh mẽ hơn cho sự chấn hưng nền văn hóa đất nước. Đặc biệt phân tích kỹ tình hình thực tế để có thể xác định các quy mô hợp lý cho các tổ chức thư pháp ở địa phương. Tạo điều kiện tối đa cho các thư hữu tham gia để phát triển tổ chức thư pháp.

Nói đến Thư pháp VN là nói đến toàn bộ lịch sử hiện tại và vị lai của nền Thư pháp dân tộc này, cả ở trong nước và nước ngoài. Nó bao hàm cả những người làm thư pháp Việt ngữ hiện đại hay Hán Nôm ở nước ngoài mà họ có hay không có quốc tịch Việt Nam; bao hàm cả những gì mà các nhà TP, CLB TP… đã và đang làm, nhưng chưa tham gia với chúng ta. Trong khi đó, nói đến TTVNTP là nói đến một phạm vi hoạt động, một tổ chức khiêm tốn hơn rất nhiều; nhưng lại đặc trưng bởi tính hệ thống, tính tổ chức khoa học công nghệ và giáo dục; tính tròn vẹn và định hướng phát triển rõ rệt.

Ý tưởng thuần thiện từ những mảnh ghép để kết thành hệ thống theo tư duy truyền thống “buôn có bạn, bán có phường” và tri thức hiện đại “hợp tác là sức mạnh”; “thành công ở kết nối” sẽ là mục tiêu và phương hướng hoạt động của Trung tâm. TTVNTP hoàn toàn không phải một thiết chế hành chính quản lý với việc sử dụng quyền lực. Tinh thần này được quán triệt sâu sắc trong Quy chế tổ chức hoạt động của Trung tâm. Dù đã được kết nối rất nhiều tỉnh, thành phố và đang hướng tới toàn quốc, Trung tâm Việt Nam Thư pháp là một phần, một bộ phận lớn của Thư pháp Việt Nam.

Giám đốc  Trung tâm Việt Nam Thư pháp ngô Thanh Hải: Trung tâm Việt Nam Thư pháp  là nơi hội tụ cả những nghệ nhân dân gian, cả một số những nhà hoạt động chuyên nghiệp và cả những người yêu con chữ, dù chỉ hoàn toàn nghiệp dư. Khác nhau về cấp độ khả năng giải quyết các vấn đề cụ thể trong thể hiện hay giải thích con chữ, hình ảnh…nhưng thống nhất với nhau về giá trị cốt lõi và tìm tiếng nói chung về giá trị thẩm mỹ, giá trị phản ánh, mục tiêu phản ánh nhằm phục vụ sự tiến bộ xã hội, hoàn thiện nhân cách con người, bảo tồn các giá trị truyền thống văn hóa Việt Nam.

Trung tâm Việt Nam Thư pháp  là ngôi nhà chung hội tụ, khắc phục được sự manh mún, tự pháp – điều lâu nay làm hạ thấp giá trị tốt đẹp của các Thầy Đồ đơn độc hoác hội nhóm ích kỷ, hẹp hòi. Chúng ta sẽ có một cộng đồng rộng khắp và quang minh, một sân chơi văn minh lịch sự mà ở đó các tài năng được thừa nhận chung và tỏa sáng. Thi đua trong lành mạnh và có trật tự. Chấm dứt sự riêng rẽ, chê bai, dè bửu tranh đấu lẫn nhau, hạ bệ nhau. Tất cả những gì không đúng với phẩm chất thầy Đồ Nho sẽ bị phản bác. Sát cánh kề vai để ai yêu Thư pháp, yêu con chữ đều được hội tụ, được đón nhận. Không ai bị bỏ rơi. Nâng đỡ, chắp cánh cho các tài năng để cùng bay cao, bay xa. Thừa nhận và ghi nhận công lao của các bậc tiền bối. Ghi danh những người có công cống hiến cho Thư pháp nước nhà.

Tạo sức lan tỏa để phát triển Bền vững

 Thư pháp Hán Nôm là một trong những di sản văn hóa quý báu và là minh chứng quan trọng chứng minh nền văn minh của người Việt cổ. Nó giúp ta tìm đến cội nguồn và cho phép khẳng định những thành quả lịch sử văn hóa mà tổ tiên ta để lại. Thư pháp Hán Nôm mang bản chất Việt và nội dung Việt.  Tổ tiên người Việt xưa đã sinh sống và đã tạo dựng, sử dụng ngôn ngữ, chữ viết để lập thành nền văn minh Bách Việt trong vạn tuế trường tồn từ khi chưa biết đến Hán văn, Hán ngữ. Từ thuở Hồng Bàng, chí đến Hùng Vương, người Việt cũng đã biết “buộc nút dây mà làm chính trị” khác chi người Hoa thời Hạ, Thương, Chu. Thời chưa có nước Hán, thì người Bách Việt đã có chữ. Trước khi người Hán biết đến đất đai của người Việt thì người Việt đã có chữ để chép riêng lịch sử của mình. Chính lịch sử Trung Hoa cũng đã gián tiếp thừa nhận điều đó. Nếu theo sách Pháp Ngôn là “Thông Thiên Địa Nhân viết Nho” thì những người Việt cổ là Nho Việt đã có từ thời tìm ra Linh Quy Bát Pháp. Những con chữ “nòng nọc” như nhiều nhà nghiên cứu đã đề cập chính là tiền thân của Nho Việt.

Ngày nay, chúng ta có chữ quốc ngữ theo mẫu tự latinh rất hiện đại. Đó là thành quả lao động trí tuệ tuyệt vời của những nhà kỹ trị cấp tiến, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại để tạo ra  bộ chữ gồm 24 chữ cái hết sức tinh tế là những ký tự vừa phổ dụng vừa đa năng để ghi chép và chuyển chú những ngôn từ Việt ngữ giàu có và phức tạp một cách dễ dàng, thuận tiện và đầy đủ. Nhưng bộ ký tự tuyệt vời đó cũng chỉ mới được chính thức chấp nhận trong vòng hơn 170 năm lại nay, trong khi ngôn ngữ, chữ viết của người Việt, phương tiện để thể hiện quốc hồn, quốc túy đã được cha ông ta sáng tạo từ ngàn xưa. Và ngay khi có bộ ký tự mới hiện đại đó thì nó cũng chỉ chuyển chú những quốc âm chủ yếu trước đó đã có. Vì vậy không thể tách Thư pháp Việt Nam thành Thư pháp Hán Nôm và Thư pháp chữ quốc ngữ. Chữ Nôm là minh chứng hùng hồn cho tinh thần bất diệt của một dân tộc anh hùng và sáng tạo vĩ đại.

Điều quan trọng là, ngôn ngữ, chữ Nôm mà ông cha ta đã dùng và để lại di huệ cho hậu thế đó chính là Việt Nho, chính là Quốc ngữ trong nhiều thời đại trước. Cần khẳng định Thư pháp Hán Nôm là bộ phận cực kỳ quan trong Thư pháp Việt.

Với sự ra đời của Trung tâm Việt Nam Thư pháp, lần đầu tiên Thư pháp Việt Nam có được một tổ chức kết tập mang tính toàn quốc, đúng tầm cỡ và tạo dựng một cơ chế phối hợp chặt chẽ để cùng vươn lên mạnh mẽ.

Xuất hiện ngày càng nhiều những mô hình tổ chức hoạt động nghiên cứu, sử dụng, truyền thụ Thư pháp, Hán Nôm  rất phong phú, đa dạng và có giá trị nghệ thuật, giá trị thẩm mỹ cao. Những trung tâm này cũng đồng thời phát huy vai trò bảo tồn văn hóa truyền thống thông qua các hoạt động dịch vụ hoặc trợ giúp thiện nguyện để duy tu, bảo dưỡng hay trùng tu, phục chế các di tích lịch sử văn hóa. ây cũng là dịp kết nối, tôn vinh và tạo sức lan tỏa khíc lệ hoạt động lĩnh Thư pháp phát triển bền vững, góp phần bảo tồn giá trị tinh hoa văn hóa Việt.

Chính những chủ thể này đang là những đầu tàu tiên phong trong một lĩnh vực kinh tế mới đang dần hình thành và khẳng định ở Việt Nam: kinh tế văn hóa. Cần thấy được vai trò và sự cần thiết phải chăm lo, dung dưỡng, tạo điều kiện cho các “doanh nghiệp kinh tế văn hóa” này, sản xuất những sản phẩm đa giá trị, đặc biệt các sản phẩm giàu các giá trị văn hóa. Đây chính là nhân tố quan trọng trong việc thực hiện chiến lược tăng cường sức mạnh mềm của quốc gia, dân tộc 

  Trong đó, hoạt đông của các thế hệ thầy đồ, nghệ nhân, thầy đồ góp phần lưu giữ giá trị văn hóa truyền thống làm rạng danh nền Thư pháp Việt thực sự là một tài sản quý báu, một lĩnh vực cứu cánh cho bảo tồn văn hóa đạo đức, văn hóa thẩm mỹ, văn hóa ngôn ngữ của dân tộc

Quang Sáng – Xuân Lộc