Thực trạng và giải pháp xử lý vấn đề ô nhiễm nguồn nước các làng nghề ở Hà Nội

MT&XH - Theo thống kê gần đây, thành phố Hà Nội có 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó có 305 làng nghề được công nhận thuộc 23 quận, huyện, thị xã. Cùng với mặt tích cực góp phần tạo ra công ăn việc làm cho người dân địa phương thì vấn đề ô nhiễm môi trường cũng rất nan giải, đặc biệt là vấn đề ô nhiễm môi trường nước tại các làng nghề này.

Thực trạng ô nhiễm nguồn nước ở các làng nghề đã ở mức báo động

Thành phố Hà Nội có 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó có 305 làng nghề được công nhận thuộc 23 quận, huyện, thị xã. Các làng nghề đã tạo việc làm cho nhiều lao động, song mặt trái là công tác bảo vệ môi trường chưa bảo đảm, đặc biệt là vấn đề ô nhiễm nước. Vì vậy, cử tri nhiều địa phương rất lo lắng về tình trạng ô nhiễm môi trường kéo dài tại các làng nghề…

Qua khảo sát, thành phố có 40 làng nghề ô nhiễm môi trường nước nghiêm trọng, 12 làng nghề ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Vấn đề này đã được UBND thành phố chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn các quận, huyện, thị xã có làng nghề rà soát, có kế hoạch xử lý ô nhiễm phù hợp với từng loại hình sản xuất và điều kiện thực tế của mỗi địa phương.

Riêng vấn đề xử lý nước thải, thành phố đang triển khai một số dự án có quy mô lớn. Trong đó, Nhà máy Xử lý nước thải Cầu Ngà, cụm làng nghề tại xã Dương Liễu (huyện Hoài Đức), công suất 20.000m3/ngày – đêm đã vận hành từ tháng 10-2016. Hiện thành phố đang chỉ đạo xây dựng nhà máy xử lý nước thải tại xã Vân Canh, Sơn Đồng (huyện Hoài Đức) và hệ thống xử lý nước thải làng nghề cơ kim khí Thanh Thùy (huyện Thanh Oai)… Đến nay, 21/43 cụm công nghiệp hoạt động ổn định, đã xây dựng trạm xử lý nước thải tập trung đạt tỷ lệ 49%.

Theo kết quả phân tích nguồn nước tại 292 làng nghề (trong tổng số 1.350 làng nghề, làng có nghề của thành phố) giai đoạn 2017-2020 của Sở NN&PTNT Hà Nội, có tới 139 làng nghề ô nhiễm nghiêm trọng (chiếm 47,6%), 95 làng nghề ô nhiễm (chiếm 32,5%), 58 làng nghề không ô nhiễm (chiếm 19,9%); tỷ lệ nước thải làng nghề được thu gom xử lý chỉ chiếm khoảng 5,2%...

Trong khi đó, kết quả phân tích mẫu nước, không khí, đất tại 228 làng nghề vừa được Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội công bố cho thấy: Về môi trường nước có 99 làng nghề ô nhiễm nghiêm trọng, 78 làng nghề ô nhiễm; môi trường không khí có 12 làng nghề ô nhiễm nghiêm trọng, 10 làng nghề ô nhiễm; môi trường đất có 6 làng nghề ô nhiễm nghiêm trọng...

Theo số liệu của Sở Công thương thành phố Hà Nội đưa ra vào năm ngoái, Hà Nội hiện có 1.350 làng có nghề trong đó có 286 làng nghề truyền thống được công nhận. Số lượng làng nghề tập trung đông đúc trên địa bàn thành phố đang thải ra môi trường ao hồ xung quanh một lượng nước thải lớn.

Theo con số được công bố trong Báo cáo Hiện trạng Môi trường Quốc gia năm 2008 của Bộ Tài nguyên và Môi trường (TNMT), tại các làng nghề chế biến lương thực, thực phẩm trên địa bàn, lượng nước thải sản xuất có nơi lên đến 7.000 m3/ngày (như các làng Dưỡng Liễu, Cát Quế thuộc huyện Hoài Đức). Nơi ít nhất cũng thải ra môi trường 1.000 m3 mỗi ngày.

Điều đáng nói là hầu hết nước thải sản xuất tại các làng nghề tại Hà Nội đều được thải thẳng ra môi trường với mức độ ô nhiễm ở mức rất cao mà không qua bất cứ hệ thống xử lý nào. Báo cáo của Bộ TNMT cho thấy, hàm lượng các chất ô nhiễm theo các chỉ số COD, BOD5 hay tổng số vi khuẩn Coliform trong nước thải làng nghề đều vượt tiêu chuẩn cho phép hàng chục lần, cá biệt, có nơi lên tới hàng ngàn lần.

Với hàm lượng các chất ô nhiễm rất cao, việc xả thẳng nước thải khối lượng lớn tại các làng nghề ra môi trường đã khiến hệ thống nước mặt cũng như nước ngầm tại các làng nghề Hà Nội rơi vào tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng trong nhiều năm qua.

Ô nhiễm nước các làng nghề tại Hà Nội đã ở mức báo động.

Kết quả khảo sát 43 làng nghề trên địa bàn thành phố Hà Nội được công bố mới đây của Trung tâm Quan trắc và phân tích tài nguyên môi trường Hà Nội cho thấy môi trường nước tại các làng nghề trên địa bàn Hà Nội đều bị ô nhiễm, có nơi đã đến mức báo động.

Bên cạnh đó, kết quả điều tra đánh giá hiện trạng sản xuất và môi trường của Chi cục Bảo vệ môi trường Hà Nội được thực hiện năm 2013 tại 7 làng nghề trên địa bàn Hà Nội cho thấy, cả nguồn nước ngầm và ao hồ, kênh mương thủy lợi ở những nơi này bị ô nhiễm bởi các chất hóa học độc hại.

GS. Đặng Kim Chi, nguyên Chủ nhiệm đề tài khoa học công nghệ cấp nhà nước nghiên cứu về môi trường các làng nghề Việt Nam (KC 08-09) và cũng là người tham gia xây dựng Báo cáo hiện trạng Môi trường Quốc gia năm 2008 về môi trường làng nghề thừa nhận: Mặc dù các cơ quan quản lý nhà nước đã rất tích cực trong việc thực hiện các biện pháp quản lý, song nói chung, tình hình ô nhiễm nước thải làng nghề trong những năm gần đây chưa được cải thiện đáng kể so với trước và người dân vẫn đang hàng ngày phải gánh chịu những hậu quả do ô nhiễm làng nghề mang lại.

Một số biện pháp xử lý vấn đề ô nhiễm nguồn nước làng nghề tại Hà Nội

Song hành cùng công tác xử lý nước thải sinh hoạt, Hà Nội ngày càng triển khai hoàn thiện hệ thống nhà máy xử lý nước thải với một số dự án xử lý nước thải làng nghề với quy mô lớn có công suất 20.000 m3/ngày đêm đã hoàn thành và đi vào quản lý vận hành chính thức.

UBND thành phố Hà Nội tiến hành đánh giá và phân loại làng nghề để xây dựng và thực hiện kế hoạch bảo vệ môi trường nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng tại các làng nghề. Điều này chứng minh công tác quản lý Nhà nước về BVMT làng nghề, nâng cao hiệu lực cũng như tăng cường năng lực quản lý của cán bộ môi trường.

Quan trọng nhất là nâng cao nhận thức của nhóm cộng đồng dân cư đối với công tác bảo vệ môi trường làng nghề. Cần khuyến khích các hoạt động sản xuất nhằm hướng đến xây dựng môi trường làng nghề sinh thái thân thiện với môi trường tự nhiên.

Trên thực tế, mỗi làng nghề đều có cách “giải bài toán” ô nhiễm môi trường riêng, phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội địa phương. Phó Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Phúc Thọ Lê Anh Chiến thông tin, huyện đã “khâu nối” các doanh nghiệp và hộ sản xuất tại các làng nghề để thu gom rác thải theo hướng “hai bên cùng có lợi”. Cụ thể, doanh nghiệp đã thu mua mùn cưa tại xã có nghề mộc như: Hát Môn, Long Xuyên; thu mua vải vụn tại làng nghề may xã Tam Hiệp... nên hạn chế được tình trạng người dân đốt, đổ trộm phế thải nơi công cộng... Với làng nghề thu mua đồng nát xã Võng Xuyên, chính quyền địa phương đã tuyên truyền vận động người dân không mua, bán, vứt phế liệu ra môi trường.

Ngoài những hoạt động thiết thực, Hà Nội còn triển khai và vận hành nhiều mô hình thí điểm xử lý chất thải ô nhiễm bằng công nghệ tiên tiến vừa phù hợp với đặc trưng và điều kiện sản xuất cho từng làng nghề vừa đảm bảo hạn chế và ngăn chặn tình trạng ô nhiễm môi trường.

Qua đó, thành phố Hà Nội kêu gọi thành công các gói đầu tư với 8 dự án xử lý nước thải, xử lý khí thải, rác thải sinh hoạt tại các làng nghề trên địa bàn các huyện Quốc Oai, Mê Linh, Hoài Đức, Thường Tính với tổng vốn đầu tư là 569 tỷ đồng.

Với quyết tâm cao của thành phố cùng những giải pháp căn cơ, đặc biệt là định hướng cải thiện ô nhiễm môi trường gắn với xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu trong giai đoạn 2021-2025, cũng như sự vào cuộc quyết liệt của các sở, ngành, địa phương; sự chung sức của người dân, các doanh nghiệp, tin chắc rằng, Hà Nội sẽ tạo được bước chuyển mới trong việc ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng ô nhiễm làng nghề.

Sở Công thương Hà Nội cũng cho biết đến hết năm 2020, có khoảng 750 tỷ đồng được đầu tư để xây dựng hệ thống xử lý môi trường cho hơn 50 làng nghề trọng điểm. Cũng trong giai đoạn 2020 – 2030, dự kiến có đến 600 tỷ đồng xây dựng hệ thống xử lý môi trường tại 30 làng nghề khác.

Phương Thảo(T/h)