Ô nhiễm môi trường: Thách thức lớn của nhân loại

Vấn đề ô nhiễm môi trường ngày càng ở mức báo động không chỉ tại Việt Nam mà bao gồm các quốc gia khác trên toàn thế giới. Vấn nạn này không chỉ làm suy giảm chất lượng cuộc sống mà còn là nguyên nhân của nhiều bệnh tật, thiên tai,... Điều này đặc ra nhiệm vụ vô cùng cấp bách cho chúng ta chính là cần phải thay đổi tư duy, thái độ, hành vi trong việc ứng xử với môi trường tự nhiên. Có như vậy, mới có thể góp phần giảm sức ép lên cuộc khủng hoảng ô nhiễm môi trường toàn cầu hiện nay.

Ô nhiễm môi trường là gì?

Theo quy định tại khoản 12 điều 3 Luật bảo vệ môi trường 2020 thì: “Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi tính chất vật lý, hóa học, sinh học của thành phần môi trường không phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật môi trường, tiêu chuẩn môi trường gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên.”

Ô nhiễm môi trường trở thành một trong những vấn nạn nhức nhối mà toàn nhân loại đang phải đối mặt (ảnh toppr)

Quá trình ô nhiễm môi trường dẫn tới nhiều hiện tượng xảy ra xung quanh chúng ta. Một số biểu hiện có thể chúng ta nhận biết được, một số khác thì phải qua quá trình biến đổi theo thời gian mới có thể nhận biết chính xác. Trong nhiều năm trở lại đây có thể nhận thấy rõ qua những biểu hiện như: Lũ lụt, hạn hán; trái đất nóng lên; nước biển dâng, tình trạng xâm nhập mặn; sạt lở đất;...

Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường

Ô nhiễm môi trường xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng có thể chia thành hai nhóm chính: nguyên nhân do tự nhiên và nguyên nhân do con người.

Nguyên nhân tự nhiên:

Nguyên nhân thứ nhất, do thiên tai: núi lửa phun trào, cháy rừng và bão lụt có thể gây ra ô nhiễm tạm thời hoặc dài hạn cho môi trường. Ví dụ, các vụ cháy rừng lớn có thể làm phát sinh lượng khói và khí CO2 khổng lồ, gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng.

Thiên tai là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường (ảnh sify)

Mặc dù thiên tai không thường xuyên xảy ra, nhưng khi chúng xuất hiện, ảnh hưởng của chúng lên môi trường là không thể chối cãi và cần phải được quan tâm đúng mức.

Nguyên nhân thứ hai, do con người: Đây là nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm môi trường toàn cầu hiện nay.

Hoạt động xả thải từ các nhà máy, khu công nghiệp là một trong những nguyên nhân lớn gây ô nhiễm môi trường (ảnh: cnbctv18)

Hoạt động công nghiệp: Việc xả thải các chất độc hại từ các nhà máy, khu công nghiệp vào môi trường mà không qua xử lý là một trong những nguyên nhân lớn nhất gây ô nhiễm. Khói bụi từ các nhà máy, các khu chế xuất làm ô nhiễm không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe của hàng triệu người trên thế giới.

Nông nghiệp hóa học: Sự lạm dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu và các chất hóa học trong nông nghiệp gây ô nhiễm đất và nước. Những chất này dễ dàng thấm vào đất, làm ô nhiễm nước ngầm, sông ngòi và ao hồ, gây ra các hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe và hệ sinh thái.

Hoạt động giao thông: Các phương tiện giao thông, đặc biệt là xe máy, ô tô sử dụng nhiên liệu hóa thạch, phát thải các khí nhà kính như CO2, NOx, SO2... gây ra ô nhiễm không khí và là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến biến đổi khí hậu.

Đô thị hóa và xây dựng: Việc xây dựng không có kế hoạch, phá rừng lấy đất làm đô thị và phát triển hạ tầng cũng gây ô nhiễm. Điều này không chỉ làm mất đi các khu vực xanh mà còn làm tăng lượng rác thải, bụi bặm trong không khí.

Ô nhiễm môi trường dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng

Ô nhiễm môi trường đang gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng không chỉ đến thiên nhiên mà còn trực tiếp tác động đến con người.

Ô nhiễm môi trường gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng (ảnh: eclim)

Ảnh hưởng đến sức khỏe con người

Ô nhiễm môi trường là nguyên nhân chính của nhiều bệnh tật, đặc biệt là các bệnh về hô hấp, bệnh tim mạch và ung thư. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí là nguyên nhân gây ra hơn 7 triệu ca tử vong sớm mỗi năm trên toàn cầu. Việc hít phải không khí ô nhiễm lâu ngày có thể dẫn đến các bệnh mãn tính về hô hấp, ảnh hưởng đến tim mạch và làm gia tăng nguy cơ đột quỵ.

Ảnh hưởng đến hệ sinh thái

Hệ sinh thái tự nhiên bị phá vỡ, sự đa dạng sinh học suy giảm nghiêm trọng. Ô nhiễm nguồn nước làm chết các loài sinh vật thủy sinh, làm suy giảm nguồn cung cấp thực phẩm từ biển và đại dương. Ô nhiễm không khí không chỉ ảnh hưởng đến động vật và thực vật trên cạn mà còn tác động đến cả các sinh vật nhỏ như côn trùng và chim chóc, gây mất cân bằng trong chuỗi thức ăn.

Biến đổi khí hậu

Ô nhiễm môi trường, đặc biệt là việc phát thải khí nhà kính, là nguyên nhân chính dẫn đến biến đổi khí hậu. Biến đổi khí hậu không chỉ gây ra hiện tượng thời tiết cực đoan như bão lụt, hạn hán kéo dài mà còn dẫn đến sự tan băng ở hai cực, làm tăng mực nước biển, gây ngập lụt ở các vùng ven biển. Biến đổi khí hậu cũng là một trong những nguyên nhân làm mất an ninh lương thực toàn cầu do ảnh hưởng đến năng suất nông nghiệp.

Hậu quả kinh tế

Chi phí để khắc phục và đối phó với hậu quả của ô nhiễm môi trường ngày càng tăng cao. Nguồn tài nguyên thiên nhiên bị cạn kiệt, sản lượng nông nghiệp giảm sút do đất bị ô nhiễm và nguồn nước ngọt khan hiếm. Các ngành du lịch, nông nghiệp, và ngư nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề. Đồng thời, việc phải đầu tư vào các biện pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng cũng làm tăng chi phí y tế.

Ví dụ thực tiễn về hành vi gây ô nhiễm môi trường

Để dễ dàng hình dung, chúng ta có thể lấy một số ví dụ thực tiễn về các hành vi gây ô nhiễm môi trường như:

Xả rác bừa bãi: Việc xả rác, đặc biệt là rác thải nhựa tại các khu vực công cộng không chỉ làm ô nhiễm môi trường sống mà còn ảnh hưởng đến hệ sinh thái biển. Hàng triệu tấn nhựa thải ra biển mỗi năm đang gây ra cái chết cho hàng triệu loài động vật biển.

Đốt rơm rạ: Sau mỗi mùa vụ, người dân thường đốt rơm rạ ngay trên cánh đồng, gây ra ô nhiễm không khí nghiêm trọng, tăng lượng bụi mịn và CO2 trong không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.

Sử dụng nhiên liệu hóa thạch: Các phương tiện giao thông cá nhân như ô tô, xe máy phát thải một lượng lớn khí CO2, NOx và SO2 vào không khí, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về hô hấp, đẩy nhanh tốc độ biến đổi khí hậu hơn.

Hay một trong những sự việc gây rúng động năm 2019 chính là công ty Cổ phần Đầu tư nước sạch Sông Đà (Viwasupco) đã cung cấp nước sinh hoạt bị nhiễm dầu thải tại một số quận của Hà Nội. Sự cố xảy ra khi một lượng lớn dầu thải từ một chiếc xe tải đã bị đổ trộm vào khe suối gần hồ chứa nước của nhà máy. Dầu thải này sau đó tràn vào hệ thống cấp nước sạch, gây ô nhiễm nguồn nước cung cấp cho hàng nghìn hộ dân tại Hà Nội.

Hậu quả của vụ việc khiến hàng trăm nghìn hộ dân tại các quận Thanh Xuân, Hoàng Mai, Hà Đông, Nam Từ Liêm, và Cầu Giấy bị ảnh hưởng trực tiếp. Nhiều gia đình buộc phải ngừng sử dụng nước sinh hoạt trong nhiều ngày, gây ra sự xáo trộn lớn trong cuộc sống hằng ngày.

Các cơ quan chức năng đã phải huy động nguồn nước sạch từ các nơi khác để cung cấp cho người dân, đồng thời khuyến cáo không sử dụng nước từ nguồn cung cấp của sông Đà. Vụ việc làm dấy lên lo ngại về khả năng quản lý, bảo vệ nguồn nước sạch và trách nhiệm của công ty cung cấp nước trong việc đảm bảo chất lượng nước cho người dân. Vụ ô nhiễm nước sông Đà là một cảnh báo nghiêm trọng về sự thiếu kiểm soát trong việc bảo vệ nguồn nước sạch và tầm quan trọng của công tác giám sát môi trường.

Giải pháp khắc phục vấn nạn ô nhiễm môi trường

Để giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường, cần có sự chung tay của chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng.

Đầu tiên, cần nâng cao ý thức cộng đồng

Cộng đồng cùng nhau chung tay ra quân dọn dẹp vệ sinh (ảnh CTTĐT Đồng Nai)

Giáo dục và tuyên truyền đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường. Các chiến dịch truyền thông, chương trình giảng dạy trong trường học có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn về hậu quả của ô nhiễm môi trường và trách nhiệm cá nhân trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Thứ hai, áp dụng công nghệ sạch

Công nghệ sạch hay công nghệ xanh, là giải pháp dài hạn để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Các doanh nghiệp cần đầu tư vào các công nghệ thân thiện với môi trường, giúp giảm phát thải và tiết kiệm tài nguyên. Chẳng hạn, sử dụng năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió thay vì nhiên liệu hóa thạch.

Thứ ba, tăng cường tái chế và giảm thiểu rác thải

Chính phủ và các tổ chức cần khuyến khích việc tái chế và giảm thiểu rác thải nhựa. Các chương trình khuyến khích sử dụng sản phẩm tái chế, cấm hoặc hạn chế việc sử dụng nhựa dùng một lần sẽ giúp giảm thiểu lượng rác thải nhựa ra môi trường.

Thứ tư, trồng cây xanh và bảo vệ rừng

Cây xanh là "lá phổi xanh" của Trái Đất, giúp hấp thụ CO2 và tạo ra oxy. Việc bảo vệ rừng và trồng cây xanh không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn biến đổi khí hậu.

Thứ năm, chính sách quản lý môi trường

Chính phủ cần ban hành các chính sách nghiêm ngặt về quản lý và bảo vệ môi trường. Các doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về việc xử lý chất thải và phát thải của mình. Đồng thời, việc áp dụng thuế carbon cũng là một cách hiệu quả để khuyến khích các doanh nghiệp giảm thiểu lượng phát thải.

Ô nhiễm môi trường là một vấn đề toàn cầu, đòi hỏi sự nỗ lực của tất cả các quốc gia và cá nhân. Chúng ta cần thay đổi cách sống, cách sản xuất và tiêu thụ để giảm thiểu ô nhiễm, bảo vệ hành tinh cho các thế hệ tương lai.

Minh Khang