Giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư công tại huyện Mỹ Đức

Việc tiếp tục đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư công tại huyện Mỹ Đức nói riêng đóng vai trò quan trọng, góp phần tích cực phục vụ công tác phát triển kinh tế, xã hội, đời sống của người dân được nâng cao. 

Thực tế cho thấy, trong nhưng năm gần đây, thông qua công tác đầu tư công, bộ mặt của huyện Mỹ Đức (Hà Nội) nói riêng đã dần có những chuyển biến tích cực, đáng tự hào. Theo đó, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội khu vực nông thôn được đồng bộ, nhất là hạ tầng thiết yếu phục vụ đời sống dân sinh. 100% đường ngõ xóm, đường giao thông đã được nhựa hóa, bê tông hóa. Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm vẫn còn những hạn chế, bấp cập nhất định, đơn cử như trong công tác đấu thầu: số lượng nhà thầu tham gia các gói thầu còn ít, tỉ lệ tiết kiệm không đáng kể, nhà thầu thân quen liên tục trúng thầu,…

Thiết nghĩ, để giải quyết những hạn chế còn tồn tại đòi hỏi chính quyền huyện Mỹ Đức nói riêng cần kiên quyết hơn nữa trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo; tiếp tục quan tâm, thúc đẩy các phòng ban liên quan thực hiện đúng quy định. Để làm được điều đó, đòi hỏi những người trực tiếp phụ trách chuyên môn phải không ngừng nâng cao trình độ, nắm vững luật liên quan. Bởi, thực tế, thời gian qua để đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả trong đấu thầu cũng như tiếp tục tạo hành lang pháp lý về đấu thầu ngày càng chặt chẽ, hoàn thiện, nhiều thông tư, nghị định, chỉ thị đã được ban hành như: Thông tư 08/2022/TT-BKHĐT của Bộ kế hoạch Đầu tư; luật đấu thầu 2023 số 22/2023/QH15 áp dụng năm 2024; Nghị định 24/2024/NĐ-CP hướng dẫn Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà thầu; Chỉ thị số 24/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ,..

Trước đó từng trao đổi trên báo chí, ông Lê Văn Tăng, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), cho rằng, hiện tượng nhà thầu là gương mặt thân quen với chủ đầu tư/bên mời thầu chính là góc khuất cần được soi rọi. Việc một chủ đầu tư liên tục trong một thời gian dài chỉ trao thầu cho vài nhà thầu quen thuộc, với giá trúng thầu không cạnh tranh, tất yếu dẫn đến sự độc quyền, thao túng các nhà thầu khác. “Một khi giữa bên mời thầu và một nhà thầu đã có mối quan hệ “ruột” thì tất yếu, gói thầu đó không thể là cuộc chơi minh bạch. Điều này ảnh hưởng nhiều đến tâm lý và định hướng kinh doanh của các nhà thầu khác. Tình trạng này càng bị kéo dài, càng gây nên sự thiếu công bằng giữa các nhà thầu. Đầu tư từ ngân sách thông qua đấu thầu cũng sẽ không thực sự đạt được hiệu quả như kỳ vọng”.

UBND huyện Mỹ Đức, Hà Nội

Trong bối cảnh đầy thách thức hiện nay, các cơ quan pháp luật đã làm việc tích cực và mạnh mẽ trong việc điều tra, xét xử và tuyên án nhiều vụ án có tính chất đặc biệt nghiêm trọng trong lĩnh vực đấu thầu. Điều này cho thấy sự kiên quyết của Chính phủ trong việc loại bỏ tham nhũng và tiêu cực, nhằm tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh và minh bạch.

Vừa qua, Cơ quan CSĐT Bộ Công an (C03) khởi tố hàng loạt vụ án, bị can, Lệnh bắt bị can để tạm giam, Lệnh khám xét để điều tra vụ án "Đưa, nhận hối lộ; Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng; Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng... Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi", xảy ra tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Thuận An; Tập đoàn Phúc Sơn và CTCP Tập đoàn Tuấn Ân, Công ty Điện lực tỉnh Bình Thuận và các đơn vị, tổ chức có liên quan….

Trước đó, hàng loạt vụ án cũng đã bị khởi tố và đưa ra xét xử như vụ án Công ty AIC Nguyễn Thị Thanh Nhàn đưa hối lộ các quan chức tỉnh đồng Nai để trúng các gói thầu tại bệnh viện Đa khoa Đồng Nai, gây thiệt hại cho nhà nước 152 tỷ đồng; vụ án nâng khống giá cây xanh, gây thiệt hại 34 tỷ đồng cho nhà nước; vụ án xảy tại Sở Y tế TP. Cần Thơ, gây thiệt hại cho Nhà nước hơn 32,6 tỷ đồng,… Các cáo trạng đều thể hiện hành vi thông thầu giữa các nhà thầu dự thầu, “quân xanh, quân đỏ”, “lót đường” cho đơn vị trúng thầu. Những hành vi này được hợp thức hóa thông qua sự làm ngơ của các đơn vị tư vấn, chủ đầu tư.

Trước thực tiễn đó, trong quá trình khảo sát để lấy các số liệu chúng tôi đã nhận được những thông tin liên quan đến mối quan hệ của Công ty cổ phần đầu tư xây dựng và môi trường Thiên Phát (công ty Thiên Phát), công ty cổ phần đầu tư và thương mại ATZ Việt Nam (Công ty ATZ Việt Nam), Công ty TNHH Chiến Huệ tại Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng huyện Mỹ Đức (Ban QLDA huyện Mỹ Đức) nói riêng và huyện Mỹ Đức nói chung với nhiều dấu hiệu “bất thường”.

Ngày 27/12/2023, ông Đặng Văn Cảnh – Phó Chủ tịch UBND huyện Mỹ Đức ký quyết định số 4636/QĐ-UBND phê duyệt cho Công ty Thiên Phát và thành viên liên danh trúng gói thầu thi công Cải tạo, nâng cấp trường mầm non Hồng Sơn đạt chuẩn mức độ 2. Hạng mục: nhà 2 tầng và các hạng mục phụ trợ với Giá trúng thầu: 24.407.557.000 VND; thời gian thực hiện 355 ngày, sau đấu thầu chỉ tiết kiệm cho ngân sách 233.006.000 đồng, bằng 0,95%.

Ngày 22/5/2024, Ông Lê Văn Trang – Phó Chủ tịch UBND huyện Mỹ Đức ký quyết định số 2325/QĐ-UBND phê duyệt cho công ty Thiên Phát, công ty ATZ Việt Nam và thành viên liên danh trúng gói thầu thi công xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu đấu giá quyền sử dụng đất ở tại khu Rộc Láng, thôn Thượng, xã Phùng Xá, Mỹ Đức với giá dự toán: 29.303.457.000 VND; giá trúng thầu: 29.155.429.000 VND, sau đấu thầu chỉ tiết kiệm 148.028.000 đồng, bằng 0,505%. Thời gian thực hiện 240 ngày.

Ngày 15/7/2024, Ông Đặng Văn Cảnh – Phó Chủ tịch UBND huyện Mỹ Đức ký quyết định số 3868/QĐ-UBND phê duyệt cho công ty Thiên Phát trúng gói thầu thi công Xây dựng trụ sở Đảng ủy - HĐND - UBND xã Hồng Sơn với giá gói thầu 36.769.277.000 VND; giá trúng thầu 36.586.140.000 VND, thời gian thực hiện 500 ngày. Sau đấu thầu cũng chỉ tiết kiệm 183.137.000 đồng, bằng 0,5%.

Cả 3 gói thầu công ty Thiên Phát trúng và hiện đang triển khai thi công kể trên, quá trình mở thầu, chỉ có công ty Thiên Phát tham gia (độc lập hoặc liên danh) “một mình một sân”, tỉ lệ tiết kiệm sau đấu thầu đều chỉ đạt dưới 1%. Cùng với đó, về mối quan hệ của công ty Thiên Phát, công ty ATZ Việt Nam tại huyện Mỹ Đức cũng có nhiều dấu hiệu “bất thường”.

Minh chứng cụ thể về mối quan hệ của công ty Thiên Phát tại huyện Mỹ Đức: Từ năm 2017 đến nay, công ty Thiên Phát tham gia và trúng khoảng 83 gói thầu, trong đó 80/83 gói thầu nằm trên địa bàn huyện Mỹ Đức với tổng giá trị trúng thầu ước tính lên đến khoảng hơn 1238 tỷ đồng. Gần như 100% các gói thầu chỉ có công ty Thiên Phát tham gia trong vai trò độc lập hoặc liên danh “một mình một sân”, tỉ lệ tiết kiệm dưới 1%. Trong đó: ước tính có 26 gói thầu do Ban QLDA huyện Mỹ Đức làm chủ đầu tư với giá trị trúng thầu lên đến khoảng hơn 810 tỷ đồng, chiếm khoảng hơn 65% giá trị trúng thầu trên địa bàn. Tham gia và trúng 4 gói thầu tại phòng quản lý đô thị huyện Mỹ Đức với giá trị trúng thầu ước tính lên đến gần 40 tỷ đồng. Tham gia và trúng 14 gói thầu do công ty cổ phần xây dựng phát triển 68 (đấu thầu thay các xã, phòng ban trên địa bàn huyện Mỹ Đức) với tổng giá trị trúng thầu ước tính lên đến gần 100 tỷ đồng. Từng trúng 8 gói thầu tại UBND xã Phúc Lâm, Mỹ Đức với Tổng giá trị trúng thầu lên đến hơn 73 tỷ đồng. Ngoài ra, Công ty này còn tham gia và trúng nhiều gói thầu tại các xã, thị trấn,…khác thuộc huyện Mỹ Đức gồm thị trấn Đại Nghĩa, xã Tuy Lai, xã Bột Xuyên, xã Phù Lưu Tế, xã An Phú, xã Hợp Thành, xã Vạn Kim, xã Lê Thanh, xã Đồng Tâm, xã Thượng Lâm, Ban quản lý dự án xây dựng các công trình giao thông, Công nghiệp, Trụ sở làm việc và hạ tầng kỹ thuật huyện Mỹ Đức với tổng giá trị lên đến vài trăm tỷ đồng.

Trong khi đó, công ty Thiên Phát được biết đến là nhà thầu có địa chỉ trên địa bàn huyện Mỹ Đức.

Về mối quan hệ của công ty ATZ Việt Nam tại huyện Mỹ Đức: Ngoài gói thầu kể trên, cũng trong tháng 5/2024, công ty này và thành viên liên danh còn được phê duyệt trúng gói thầu Xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu đấu giá quyền sử dụng đất ở tại khu lô 3 Đồng Chùa, thôn Kinh Đào, xã An Mỹ, huyện Mỹ Đức với giá trị trúng thầu 21.066.478.000 VND cũng do Ban QLDA huyện Mỹ Đức làm chủ đầu tư. Đặc biệt, công ty này từng tham gia và trúng 12 gói thầu thì cả 12/12 gói thầu đều nằm trong địa bàn huyện Mỹ Đức. Trong đó, 8/12 gói thầu trúng tại Ban QLDA huyện Mỹ Đức với tổng giá trị trúng thầu ước tính lên đến hơn 98 tỷ đồng; 4 gói thầu trúng tại Phòng quản lý đô thị huyện Mỹ Đức với giá trị trúng thầu ước tính là hơn 34 tỷ đồng.

Công ty Thiên Phát, công ty ATZ Việt Nam liên tục được phê duyệt trúng thầu tại huyện Mỹ Đức

Về mối quan hệ của công ty TNHH Chiến Huệ tại Ban QLDA huyện Mỹ Đức cũng có nhiều dấu hiệu “bất thường” tương tự. Theo đó, chỉ tính riêng từ tháng 11 – tháng 12/2023, công ty TNHH Chiến Huệ liên tục được phê duyệt trúng 3 gói thầu tại Ban QLDA huyện Mỹ Đức, gồm:

Ngày 2/11/2023, ông Lê Văn Trang – Phó chủ tịch UBND huyện Mỹ Đức ký quyết định số 3639/QĐ-UBND phê duyệt cho công ty TNHH Chiến Huệ trúng gói thầu thi công Cải tạo nâng cấp đường từ cầu Nông Khê qua nghĩa trang đi xóm trại xã Hùng Tiến, huyện Mỹ Đức với giá gói thầu 47.786.093.000 VND; Giá trúng thầu 47.748.094.000 VND. Thời gian thực hiện 360 ngày. Sau đấu thầu chỉ tiết kiệm gần 38 triệu đồng, bằng 0,08%.

Ngày 25/12/2023, ông Lê Văn Trang – Phó Chủ tịch UBND huyện Mỹ Đức tiếp tục ký quyết định số 4541/QĐ-UBND phê duyệt cho công ty TNHH Chiến Huệ và thành viên liên danh trúng gói thầu thi công Cải tạo, nâng cấp đường trục giao thông liên xã Hợp Tiến - Hợp Thanh (điểm đầu nối với xã Thanh Cao, huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình, điểm cuối nối với đường trục xã Hợp Thanh), huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội với giá gói thầu 105.919.226.000 VND; giá trúng thầu 105.875.140.000 VND, thời gian thi công 360 ngày. Sau đấu thầu cũng chỉ tiết kiệm cho ngân sách: 34.086.000 đồng, bằng 0,032%.

Ngày 22/12/2023, ông Đặng Văn Cảnh – Phó Chủ tịch UBND huyện Mỹ Đức ký quyết định số 4506/QĐ-UBND phê duyệt cho Công ty TNHH Chiến Huệ cùng thành viên liên danh trúng gói thầu thi công xây dựng Đường phát triển du lịch dịch vụ từ đường 425 đến bến đò Tuyết Sơn, chùa Hương, xã Hương Sơn với giá gói thầu 66.272.185.000 VND, giá trúng thầu 66.226.343.000 VND, sau đấu thầu cũng chỉ tiết kiệm 45.842.000 đồng, bằng 0,069%.

Cả 3 gói thầu chỉ có công ty Chiến Huệ và thành viên liên danh tham gia và sau đó trúng thầu với tỉ lệ tiết kiệm đạt được đều dưới 0,1%.

Công ty Chiến Huệ cũng được biết đến là nhà thầu có địa chỉ tại huyện Mỹ Đức, Công ty này từng tham gia và trúng khoảng 26 gói thầu, trong đó chỉ có 1 gói thầu nằm ngoài địa bàn huyện Mỹ Đức, 17 gói thầu trúng tại Ban QLDA huyện Mỹ Đức với giá trị trúng thầu lên đến 506.556.769.215 VND, 8 gói thầu còn lại trúng tại các xã thuộc huyện Mỹ Đức với giá trị trúng thầu là 80.656.371.696 đồng. Gần như 100% các gói thầu đều chỉ có công ty Chiến Huệ tham gia và trúng thầu tỉ lệ tiết kiệm phần lớn dưới 1%, nhiều gói thầu tỉ lệ chưa đạt đến 0,1%.

Công ty Chiến Huệ liên tục được phê duyệt trúng thầu tại huyện Mỹ Đức

Tại phiên thảo luận ở hội trường về một số nội dung ý kiến khác nhau của dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi) ngày 24/5/2023, Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, không phải lĩnh vực nào cũng phải đấu thầu và không phải mỗi lần đấu thầu đều mang lại hiệu quả thiết thực cho Nhà nước. Thực tế có những trường hợp gói thầu giá trị rất cao nhưng khi bỏ thầu thì giá trị rất thấp.

“Nếu muốn nhà thầu quen thân trúng thầu thì đã có những phương pháp rất cụ thể, rành mạch. Chỉ cần một chiêu trò, chi tiết nhỏ thôi là loại hồ sơ của nhà thầu khác ra, lấy nhà thầu thân quen. Theo tôi biết một số đơn vị, địa phương mỗi lần nhà thầu này tham gia đều trúng mà giá trị gói thầu rất thấp”.

Nhìn số liệu kể trên, theo các năm, công ty Thiên Phát, công ty ATZ Việt Nam, công ty TNHH Chiến Huệ gần như “một mình một sân”, liên tục được phê duyệt trúng và thi công nhiều gói thầu “cùng lúc” tại huyện Mỹ Đức, nhiều chuyên gia về đấu thầu cho rằng “một nhà thầu huy động nhân lực, tài chính, máy móc cho nhiều gói thầu cùng trong một thời điểm phải là nhà thầu có năng lực rất tốt. Đặc biệt, trong các HSDT của nhà thầu sẽ có các nhân sự chủ chốt đáp ứng được yêu cầu trong các gói thầu là vấn đề quan trọng, có thể ảnh hưởng trực tiếp tới quá trình thi công cũng như chất lượng của công trình. Nên việc rà soát HSDT của nhà thầu để biết có xảy ra tình trạng trùng lặp nhân sự chủ chốt?…thiết nghĩ là việc cần thiết, nếu nhà thầu vi phạm có thể bị cấm thầu từ 3 năm đến 5 năm.”.

“Cần phản ánh nhiều hơn những bên mời thầu và nhà thầu có quá trình gắn bó quá mật thiết lâu dài thông qua từng gói thầu cụ thể. Bởi điểm chung của những mối quan hệ này là giá trúng thầu rất sát giá gói thầu được phê duyệt; các nhà thầu lạ bị gây khó khăn khi tiếp cận HSMT và HSDT bị loại bởi nhiều lý do không phù hợp với quy định. Do đó, các thông tin về mối quan hệ khăng khít giữa bên mời thầu - nhà thầu trong đấu thầu cần được công khai nhiều hơn, phổ biến rộng rãi hơn để các cơ quan chức năng vào cuộc kiểm tra, giám sát”. – Một chuyên gia đấu thầu nêu nhận định.

“Chìa khóa” thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh trong công tác đấu thầu

Trong quá trình nghiên cứu và phân tích về công tác đấu thầu tại huyện Mỹ Đức nói riêng, có thể thấy rằng công tác này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả đầu tư xây dựng. Tuy nhiên, công tác này còn đối diện với nhiều bất cập.

Để giải quyết những vấn đề này, thiết nghĩ cần có sự cam kết mạnh mẽ từ các cấp lãnh đạo, sự chuyên nghiệp và trách nhiệm cao từ cán bộ, công chức tham gia quản lý và thực hiện công tác đấu thầu; sự nghiêm túc, ý thức của các nhà thầu.

Đối với chủ đầu tư: Lãnh đạo chủ đầu tư cần là người tiên phong, nói không với tiêu cực, tham nhũng; thường xuyên cổ vũ, tạo điều kiện cho các bộ, công viên chức chuyên môn tham gia tìm hiểu các khóa đào tạo về công tác đấu thầu để đảm bảo mỗi bộ HSMT ban hành đều đúng quy định, không xuất hiện các tiêu chí mời thầu khiến nhiều nhà thầu lo lắng về việc tạo lợi thế cho đơn vị thân quen trúng thầu. Bên cạnh đó, cần có thái độ công bằng đối với tất cả các đơn vị nhà thầu tham gia đấu thầu trên địa bàn; tạo môi trường đầu tư cởi mở, thông thoáng.

Đối với nhà thầu: Cần nghiêm túc hơn trong việc chấp hành các quy định liên quan về đấu thầu, không để xảy ra tình trạng mượn năng lực để đấu thầu, gian lận trong HSDT; cùng với đó phải tuân thủ nghiêm ngặt 05 trách nhiệm theo quy định tại Điều 25 Thông tư 06/2024/TT-BKHĐT; Bên cạnh đó, cũng cần phải lên tiếng khi gặp những chủ đầu tư có dấu hiệu gây khó dễ, HSMT xuất hiện tiêu chí lạ, chấm thầu không công bằng,…

Đối với các cơ quan chức năng: Để ngăn chặn, tạo sức răn đe, việc các cơ quan chức năng tiếp tục tăng cường thanh kiểm tra, phát hiện sai phạm, cũng như xử lý theo đúng quy định là việc làm cần thiết, đảm bảo các hoạt động đúng luật quy định.

Đối với truyền thông, báo chí: Cần thường xuyên cập nhật, tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền rộng rãi về các chỉ thị, quy định, nghị định liên quan đấu thầu; các vụ án liên quan có sức răn đe; có các bài viết cổ vũ, động viên các đơn vị thực hiện tốt, làm lợi cho Nhà nước, cho nhân dân; lên án các hành vi với nhiều dấu hiệu chưa đúng quy định để kịp thời giúp chủ đầu tư, doanh nghiệp có những nhìn nhận khách quan hơn,…

Ngọc Ánh